Tôn tạo, tu bổ di tích thế nào khi nguồn lực hạn hẹp?

Thiếu nguồn lực

Theo số liệu thống kê, gần 6.000 di tích của Thủ đô phân bố tương đối đồng đều trên địa bàn 30 quận, huyện, thị xã, gồm các loại hình như, đình, đền, chùa, miếu, lăng mộ, nhà thờ, thành cổ, khảo cổ, quần thể danh thắng. Trong đó, các địa phương có nhiều di tích là huyện Thường Tín (440 di tích), Ứng Hòa (433 di tích), Ba Vì (394 di tích), Chương Mỹ (374 di tích), Phú Xuyên (345 di tích), Sóc Sơn (341 di tích). Hầu hết di tích được xây dựng lâu đời và do nhiều yếu tố tác động, đã có nhiều di tích bị xuống cấp trầm trọng. Trước thực trạng này, thành phố đã giao Sở Văn hóa - Thể thao chủ trì phối hợp với các đơn vị liên quan chỉ đạo, hướng dẫn các quận, huyện, thị xã tiến hành tu bổ, tôn tạo và giữ gìn, phát huy giá trị các di tích lịch sử.

Tuy nhiên, qua giám sát của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND thành phố tuần qua cho thấy, nhiều địa phương thiếu nguồn lực, bố trí ngân sách dàn trải nên mới dừng lại ở việc sửa chữa, chằng chống công trình, chưa tôn tạo, tu bổ được nhiều. Tại huyện Thường Tín, Phó Chủ tịch UBND huyện Lê Thị Liễu cho biết: Hai năm 2010, 2011, thành phố và huyện đầu tư hơn 30 tỷ đồng tu bổ, tôn tạo 2 di tích là chùa Đậu và đình Khánh Vân. Từ năm 2013 đến 2015, một số di tích được UBND huyện hỗ trợ kinh phí chống xuống cấp (từ 100 đến 300 triệu đồng/di tích) và năm 2017 kinh phí dành cho công tác này khoảng 4,5 tỷ đồng. Hiện tại, huyện còn 16 di tích cấp quốc gia và thành phố bị xuống cấp nghiêm trọng, cần tu bổ cấp thiết như: Chùa Pháp Vân, đình Đình Tổ, đình Lam Sơn, đền Ngũ Xá, đình Hạ, đền An Lãng, đình An Định, đình An Duyên, lăng đá Quận Vân, đình Phúc Trạch… nhưng thiếu nguồn lực.

Tương tự, trên địa bàn huyện Ứng Hòa hiện có 25 di tích bị xuống cấp nghiêm trọng (18 di tích có nguy cơ đổ sập), nhưng không có kinh phí để đầu tư, nâng cấp. Phó Chủ tịch UBND huyện Ứng Hòa Nguyễn Hồng Dân thông tin, do nguồn thu thấp, huyện chưa tự cân đối được thu - chi, nên việc bố trí kinh phí cho việc tôn tạo, tu bổ các di tích rất khó khăn. Mặc dù năm 2016, thành phố bố trí cho huyện hơn 5 tỷ đồng để tu bổ 4 công trình, nhưng đến nay mới có 1 di tích được thực hiện theo kế hoạch. Các huyện: Đông Anh, Sóc Sơn, Chương Mỹ cũng có hàng chục di tích đang bị xuống cấp cần tu bổ, tôn tạo… nhưng đều thiếu kinh phí...

Đầu tư "có tấm, có món"

Qua giám sát thực tế, Ban Văn hóa - Xã hội HĐND thành phố nhận định, việc tu bổ di tích hiện nay mới tập trung vào di tích nổi tiếng, còn lại hầu hết di tích không được đầu tư tu bổ hoàn chỉnh từ kiến trúc tới hạ tầng, từ nội thất tới ngoại thất. Ngoài ra, ở một số chùa, sư trụ trì huy động nguồn công đức, tự ý tu bổ không xin phép dẫn đến việc chắp vá hoặc làm mất yếu tố gốc của di tích. Bên cạnh đó, một bộ phận dân cư chưa ý thức được tầm quan trọng của các di tích văn hóa trong đời sống xã hội, có hành vi lấn chiếm trong nội tự như ở chùa Quang Minh, chùa Đồng Quang (quận Đống Đa), chùa Vĩnh Trù (quận Hoàn Kiếm).

Theo Trưởng ban Văn hóa - Xã hội HĐND thành phố Trần Thế Cương, để thực hiện tốt việc tu bổ, tôn tạo các di tích, UBND các quận, huyện, thị xã cần kiểm kê, phân loại, đánh giá hiện trạng, từ đó xây dựng kế hoạch tu bổ, tôn tạo đối với các di tích xếp hạng bị xuống cấp. Để giải quyết bài toán về nguồn lực, ngoài ngân sách, các địa phương cần đẩy mạnh xã hội hóa, song hết sức lưu ý trong quá trình thực hiện, tránh phá vỡ kiến trúc công trình.

Thống nhất với ý kiến của Ban Văn hóa - Xã hội HĐND thành phố, Phó Chủ tịch UBND huyện Đông Anh Nguyễn Thị Tám và Phó Chủ tịch UBND huyện Ứng Hòa Nguyễn Hồng Dân cho rằng, việc bố trí vốn cần tập trung, tránh dàn trải; mỗi năm chỉ cần thực hiện 2 - 3 công trình “có tấm, có món”, còn hơn là trải đều cho hàng chục công trình.

Đặc biệt, để tránh quan niệm cho rằng, “tiền của dân thì dân tự làm” dẫn tới tự ý phá bỏ di tích, xây mới như đã từng xảy ra, Phó Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao Hà Nội Trương Minh Tiến đề nghị các quận, huyện, thị xã phối hợp với ngành chức năng thường xuyên kiểm tra công tác quản lý di tích của cấp cơ sở, kịp thời phát hiện, chỉ đạo xử lý các hiện tượng xuống cấp, hư hại, xâm hại di tích theo thẩm quyền.