Phải thay đổi tư duy đầu tư

Mục tiêu của Bộ GT-VT là đến năm 2020, cả nước sẽ có tới 2.500km đường cao tốc. Bộ trưởng Bộ GT-VT Đinh La Thăng nhấn mạnh, để thực hiện được mục tiêu này không thể trông chờ vào nguồn vốn ngân sách, vốn trái phiếu Chính phủ mà phải huy động những nguồn lực xã hội hóa bằng các hình thức, phương thức khác nhau.

Đột phá hạ tầng đang trở thành hiện thực

Là đơn vị chủ lực của Bộ GT-VT thực hiện nhiệm vụ phát triển hệ thống đường cao tốc quốc gia, Tổng Công ty Đầu tư phát triển đường cao tốc Việt Nam (VEC) đã đầu tư hơn 540km đường cao tốc với tổng mức đầu tư khoảng 125.000 tỷ đồng, gồm một số dự án lớn như cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình, Nội Bài - Lào Cai, Hồ Chí Minh - Long Thành - Dầu Giây, Bến Lức - Long Thành và Đà Nẵng - Quảng Ngãi. Từ 50km đường cao tốc đầu tiên được đưa vào khai thác tháng 6-2012 (dự án xây dựng đường cao tốc Cầu Giẽ - Ninh Bình), đến nay VEC đã hoàn thành khoảng 350km đường cao tốc.

Ngoài các dự án do VEC đầu tư, một số dự án khác cũng đã, đang được các đơn vị chủ đầu tư tập trung hoàn thành và đưa vào khai thác, kết nối các vùng miền như cao tốc Hà Nội - Thái Nguyên, Hà Nội - Hải Phòng… Theo ông Nguyễn Hoằng - Vụ trưởng Vụ Kế hoạch đầu tư (Bộ GT-VT), cả nước hiện có 576km đường cao tốc được đưa vào khai thác. Cuối năm nay, hai dự án Hà Nội - Hải Phòng và Lào Cai - cửa khẩu Kim Thành hoàn thành, nâng tổng số chiều dài đường cao tốc lên 700km.

Hiện, các tuyến La Sơn - Túy Loan, Đà Nẵng - Quảng Ngãi, Bến Lức - Long Thành, Hòa Lạc - Hòa Bình, Thái Nguyên - Bắc Kạn, Hà Nội - Bắc Giang, tuyến nối Hải Phòng - Quảng Ninh và Trung Lương - Mỹ Thuận cũng đang gấp rút thi công, tới đây sẽ bổ sung thêm 457km nữa. Bên cạnh đó, ba dự án cao tốc Mai Dịch - Nam Thăng Long, Dầu Giây - Phan Thiết, Tân Vạn - Nhơn Trạch với tổng chiều dài 120km đã xác định được nguồn vốn để thực hiện. Ngoài ra, các đoạn tuyến Ninh Bình - Thanh Hóa, Thanh Hóa - Hà Tĩnh, Mỹ Thuận - Cần Thơ, Cam Lộ - La Sơn, Bắc Giang - Lạng Sơn, Nội Bài - Bắc Ninh đã có nhà đầu tư quan tâm hoặc cam kết về vốn với tổng chiều dài 508km, tổng mức đầu tư 75.561 tỷ đồng.

Trong một lần đi kiểm tra tiến độ dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Trưởng ban Kinh tế trung ương Vương Đình Huệ đánh giá, chủ trương của Đảng về đột phá hạ tầng đang trở thành hiện thực trên từng cung đường. Tuy nhiên, trong bối cảnh nền kinh tế còn nhiều khó khăn, nguồn vốn ngân sách nhà nước còn hạn chế, các cơ quan liên quan cần thay đổi tư duy về đầu tư hạ tầng, phát triển cao tốc. Việc đầu tư đường ô tô cao tốc Hà Nội - Hải Phòng là cấp bách nên Chính phủ đã giao cho các ngân hàng huy động vốn, các công ty cùng góp vốn đầu tư xây dựng tuyến đường. Đây cũng là việc làm phù hợp với chủ trương xã hội hóa đầu tư.

Không thể trông chờ vào ngân sách

Theo Bộ GT-VT, đến hết năm 2015 Bộ sẽ hoàn thành 700km đường cao tốc, đang thi công 457km, chuẩn bị khởi công triển khai 120km và đã có nhà đầu tư quan tâm 508km, tổng cộng là 1.785km đường cao tốc. Mục tiêu cụ thể là đến năm 2020, cả nước sẽ có khoảng 2.500km đường cao tốc được đưa vào khai thác. Ước tính, tổng nhu cầu nguồn vốn (không tính các dự án hoàn thành năm 2015) để thực hiện đầu tư đường cao tốc theo phương án tăng trưởng cao là 394.583 tỷ đồng, trong đó vốn do nhà đầu tư huy động là 213.321 tỷ đồng, phần còn lại do Nhà nước tham gia đầu tư.

Để thực hiện được mục tiêu này, Bộ GT-VT đang đẩy mạnh chủ trương xã hội hóa đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông. Với các tuyến cao tốc đã và sắp hoàn thành, Bộ đang xúc tiến bán cho các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài như cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Cầu Giẽ - Ninh Bình, TP Hồ Chí Minh - Long Thành... Ông Mai Tuấn Anh - Tổng Giám đốc Tổng Công ty VEC cho biết, dự kiến đến năm 2020, VEC sẽ hoàn thành và đưa vào khai thác khoảng 1.000km đường cao tốc. VEC đề xuất Bộ GT-VT tiếp tục hoàn thiện cơ chế chính sách, đẩy mạnh công tác huy động các nguồn lực xã hội hóa tham gia phát triển đường cao tốc, đặc biệt là cho phép thực hiện cơ chế chỉ định nhà đầu tư tham gia.

Một số ý kiến cho rằng, chủ trương xã hội hóa trong lĩnh vực đường bộ là phù hợp. Tuy nhiên, một số khó khăn về lưu lượng, giá thu phí… nên chưa thực sự thu hút nhà đầu tư trong và ngoài nước. Do đó, thời gian tới, Bộ GTVT cần sớm hoàn thiện thể chế chính sách, cơ chế tài chính, đưa ra lộ trình hợp lý, thời gian hoàn vốn và việc chuyển nhượng nhà đầu tư.

Bộ trưởng Bộ GT-VT Đinh La Thăng khẳng định, để phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, trong đó có việc đầu tư xây dựng hệ thống đường cao tốc, không thể trông chờ vào nguồn vốn ngân sách, vốn trái phiếu Chính phủ mà phải huy động những nguồn lực xã hội hóa bằng các hình thức, phương thức khác nhau. Những việc gì tư nhân, doanh nghiệp làm được thì để họ làm, còn Nhà nước chỉ làm những chỗ tư nhân không làm được để đến năm 2020 cả nước phải có 2.500km đường cao tốc. Nhằm hiện thực hóa mục tiêu này, về mặt chính sách, người đứng đầu ngành GT-VT chỉ đạo các cơ quan chức năng của Bộ hoàn thiện, triển khai nghị định về quản lý, khai thác và các quy định đầu tư phát triển hệ thống đường cao tốc theo hướng tiên tiến của quốc tế. Chủ trương phát triển đường cao tốc phải theo hướng không làm ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng rất ít đến nợ công. Để các dự án phải đem lại hiệu quả, trong quá trình thiết kế phải khảo sát kỹ, hướng tuyến cần lựa chọn hợp lý, khoa học. Bộ GTVT sẽ ưu tiên những nhà đầu tư trong nước tham gia đầu tư nhằm phát huy nội lực, đồng thời chấp thuận cơ chế chỉ định nhà đầu tư.