Xét tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân, Nghệ sĩ ưu tú: Vẫn nhiều bất cập

Sự bất cập dẫn đến “xé rào”

Đợt phong tặng, truy tặng danh hiệu NSND, NSƯT lần thứ IX - 2019 diễn ra vừa qua khiến dư luận không khỏi băn khoăn. Trong đợt xét duyệt hồ sơ lần 1, nhiều tên tuổi nghệ sĩ gạo cội ở các lĩnh vực bị loại chỉ vì chưa đủ điều kiện về số huy chương. Trong số này phải kể đến ca sĩ Phan Muôn, ca sĩ Tô Lan Phương, nghệ nhân ca trù Phó Thị Kim Đức, ca sĩ Tạ Minh Tâm, ca sĩ Rơ Chăm Phiang; nghệ sĩ điện ảnh Thụy Vân, Minh Đức, Kim Xuân; nghệ sĩ cải lương Thanh Tuấn, Minh Vương, Thoại Miêu; nghệ sĩ chèo Thanh Bình, Thanh Ngoan, Minh Thu…

Sự bất cập trong Nghị định số 89/2014/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT khiến Hội đồng xét duyệt phải thay đổi. Đợt xét tặng danh hiệu năm nay có nhiều điểm mới so với mọi năm, trong số 391 nghệ sĩ được xét trao tặng, truy tặng danh hiệu NSND, NSƯT, có tới hơn một nửa là hồ sơ không đáp ứng đủ tiêu chuẩn, quy định về huy chương nhưng được đặc cách vì đây là những nghệ sĩ có nhiều cống hiến cho nền nghệ thuật Việt Nam. 

Không chỉ riêng lần xét tặng này mà nhiều năm trước, trước thềm mỗi đợt xét duyệt hồ sơ, công luận thường nóng lên bởi có nghệ sĩ gạo cội, có nhiều đóng góp và uy tín trong giới văn hóa nghệ thuật vẫn nằm ngoài danh sách hồ sơ được trình xét duyệt danh hiệu NSND, NSƯT chỉ vì lý do không đủ tiêu chuẩn. Việc phải đủ số lượng huy chương mới đủ điều kiện khiến cho không ít nghệ sĩ bày tỏ tâm tư bởi đôi khi, lĩnh vực của họ khó có thể tham gia các cuộc liên hoan để giành huy chương. 

“Nhiều đợt phong tặng, truy tặng danh hiệu lẽ ra là chuyện vui của giới nghệ sĩ nhưng lại nảy sinh những câu chuyện buồn. Chất lượng các NSND và NSƯT được phong tặng đôi khi chưa thuyết phục”, NSND Thanh Hoa bày tỏ.

Với những bất cập trong việc xét chọn tiêu chí, rất nhiều ý kiến cho rằng cần phải có sự điều chỉnh, thay đổi với tình hình thực tế để sao cho những danh hiệu cao quý của Nhà nước được trao cho người xứng đáng.

Không để “Vàng thau lẫn lộn”

Tại hội nghị - hội thảo tổng kết 5 năm thực hiện Nghị định số 89/2014/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT diễn ra vào ngày 11-11, có 14 ý kiến của đại biểu cho rằng, không chỉ nhiều nội dung, quy định tại Nghị định hiện nay chưa phù hợp với thực tế mà cách chấm điểm của Hội đồng vẫn còn cảm tính, thiếu nhất quán.

Khi mổ xẻ về những điều cần sửa đổi trong tiêu chí xét tặng danh hiệu, các nghệ sĩ NSND Lê Tiến Thọ - Chủ tịch Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, NSND Chu Thúy Quỳnh - Chủ tịch Hội nghệ sĩ múa Việt Nam, NSND Nguyễn Quang Vinh – quyền Cục trưởng Cục Nghệ thuật biểu diễn… đều cho rằng, không nên tính cộng gộp số lượng Huy chương bạc để quy đổi ra Huy chương vàng. “Huy chương vàng có giá trị riêng, không nên cộng 4 Huy chương bạc thành một Huy chương vàng để tính xét duyệt. Điều này sẽ làm giảm giá trị huy chương”, NSND Chu Thúy Quỳnh nói.

Một trong những bất cập được nói đến là mâu thuẫn giữa tiêu chuẩn của Nghị định với quan điểm bỏ phiếu của Hội đồng các cấp. NSND Lê Tiến Thọ bày tỏ: “Có trường hợp nghệ sĩ trẻ có đủ số lượng huy chương nhưng có người trong Hội đồng nói: Cô ấy trẻ quá, để lần sau. Như vậy là có sự “vênh” giữ tiêu chí và quyết định của Hội đồng”.

Nhiều nghệ sĩ trong lĩnh vực âm nhạc và điện ảnh cũng bày tỏ sự băn khoăn là có nhiều nhạc công, đạo diễn hậu kỳ khó có khả năng có huy chương, vì thế nếu xét theo tiêu chí thì những nghệ sĩ này không có cơ hội được xét tặng danh hiệu. “Cần phải có điều chỉnh hợp lý đối với những lĩnh vực khó đi thi giành huy chương”, nhạc sĩ Hữu Trịnh nói. 

Nghị định số 89/2014/NĐ-CP quy định về xét tặng danh hiệu NSND, NSƯT vẫn còn nhiều vấn đề cần điều chỉnh để phù hợp với thực tế. Ông Phùng Huy Cẩn, Vụ trưởng Vụ thi đua khen thưởng cho rằng, ý kiến của các nhà quản lý văn hóa, các nghệ sĩ sẽ được báo cáo với Bộ trưởng Bộ VH,TT&DL. Nhiều nội dung chưa phù hợp sẽ được kiến nghị sửa đổi trong thời gian tới.