Quan hệ Anh - EU: Cần khôi phục niềm tin

Với việc Anh chính thức rời khỏi EU, biên giới trên đất liền giữa Bắc Ireland thuộc Anh và Cộng hòa Ireland đã trở thành biên giới giữa EU và một quốc gia không phải là thành viên của khối. Một biên giới như vậy thông thường đòi hỏi thực thi đầy đủ các quy tắc hải quan đi kèm với các biện pháp kiểm soát. Tuy nhiên, cả Anh và EU đều mong muốn duy trì “biên giới mở”, không có các điểm kiểm soát vật lý ở vùng này để bảo vệ Thỏa thuận Ngày thứ sáu tốt lành năm 1998 - cơ sở giúp chấm dứt cuộc xung đột tại khu vực trong hàng thập kỷ.

Dù xứ sở Sương mù đã cắt đứt mọi ràng buộc thành viên với “mái nhà chung”, nhưng riêng vùng lãnh thổ Bắc Ireland vẫn tiếp tục tuân thủ các quy định của thị trường chung EU và liên minh thuế quan để tránh thiết lập “biên giới cứng”. EU và Anh đã ký Nghị định thư Bắc Ireland, trong đó Brussels cử các nhân viên hải quan tới Bắc Ireland để kiểm tra hàng hóa đi qua cảng giữa vùng này và phần còn lại của Anh, bảo đảm hàng hóa khi vào Bắc Ireland sẽ đáp ứng các tiêu chuẩn của thị trường EU. Để giúp các doanh nghiệp có thời gian thích nghi với quy định mới, việc kiểm tra hải quan với các thực phẩm và nông sản từ Anh vào Bắc Ireland được miễn trừ trong 3 tháng đầu năm nay, và một số hàng hóa được miễn kiểm tra hải quan đến cuối tháng 6 này.

Tuy nhiên, căng thẳng song phương đã gia tăng trong thời gian gần đây. EU cáo buộc Anh vi phạm điều khoản của thỏa thuận Brexit và Nghị định thư Bắc Ireland, khi hồi tháng 3-2021, London đơn phương gia hạn việc tạm hoãn kiểm tra hải quan với các mặt hàng thực phẩm tới Bắc Ireland. Anh khẳng định nước này không có lựa chọn nào khác bởi một số chốt kiểm soát đã gây cản trở việc cung cấp hàng hóa cho người dân ở vùng Bắc Ireland. Sau cuộc họp kéo dài 2 giờ hôm 9-6 tại London với Bộ trưởng phụ trách vấn đề Brexit của Anh David Frost, Phó Chủ tịch EC M.Sefcovic bày tỏ EU đang mất dần kiên nhẫn. Không có bước đột phá nào được đưa ra sau cuộc gặp. Quan chức EC đánh giá quan hệ Anh - EU đang đứng giữa “ngã ba đường” mà ở đó hai bên cần khôi phục niềm tin dành cho nhau. Dù không bên nào muốn xảy ra tranh chấp, song nếu London tiếp tục thực hiện các biện pháp đơn phương trong những tuần tới, Brussels cũng không ngần ngại đáp trả bằng động thái nhanh chóng, cứng rắn, cương quyết và không loại trừ khả năng sẽ áp thuế và hạn ngạch nhập khẩu.

Thủ tướng Anh Boris Johnson vẫn bày tỏ lạc quan về việc hai bên có thể sớm đạt được đồng thuận. Tuy nhiên, nhiều khả năng tranh cãi hiện nay sẽ phủ bóng đen lên Hội nghị Thượng đỉnh Nhóm 7 nền công nghiệp phát triển hàng đầu thế giới (G7) do Anh tổ chức vào cuối tuần này. Theo Phó Chủ tịch EC M.Sefcovic, gần như chắc chắn lãnh đạo các nước EU thuộc G7 sẽ đưa vấn đề Nghị định thư Bắc Ireland ra hội nghị. Áp lực còn tới từ bên kia bờ Đại Tây Dương khi Cố vấn An ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan cho biết, ông chủ Nhà Trắng Joe Biden không chào đón bất kỳ bước đi nào gây ảnh hưởng tới Thỏa thuận Ngày thứ sáu tốt lành hay hòa bình tại đảo Ireland.

Cả Anh và EU đang nỗ lực cùng nhau tìm kiếm giải pháp trước thời hạn ngày 30-6, khi sản phẩm thịt đông lạnh và xúc xích từ Bắc Ireland bị cấm nhập vào EU. Trong trường hợp không có sự nhượng bộ nào được đưa ra, một “biên giới cứng” trên đảo Ireland là điều hoàn toàn có thể xảy ra và khó khăn sẽ càng thêm chồng chất.