Những công trình lan tỏa vào đời sống

Quy định chặt chẽ, đăng ký đơn giản

Cùng với nhiều hình thức tôn vinh khác nhau của Đảng và Nhà nước, Giải thưởng Hồ Chí Minh và Giải thưởng Nhà nước về KH-CN là hình thức tôn vinh cao quý nhất đối với những đóng góp của các nhà khoa học thể hiện qua các công trình và cụm công trình. Được ví như Giải thưởng Nobel của Việt Nam, các Giải thưởng này góp phần khuyến khích, tạo động lực và điều kiện thuận lợi cho các nhà khoa học, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ trong hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Ban tổ chức Giải thưởng cho biết, các Hội đồng ngành và liên ngành với 200 nhà khoa học đã làm việc nghiêm túc, tâm huyết, đánh giá khách quan và đề nghị xét tặng Giải thưởng 61 công trình, trong đó có 17 công trình xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh và 44 công trình xét tặng Giải thưởng Nhà nước.

Với Nghị định 78/2014/NĐ-CP về Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước và các giải thưởng khác về KH-CN, việc xét tặng ngày một chặt chẽ hơn. Nếu trước đây, người tham gia có thể đăng ký Giải thưởng Hồ Chí Minh, nếu không đạt sẽ đăng ký Giải thưởng Nhà nước, thì nay người đăng ký chỉ được lựa chọn một lần cho công trình tham gia xét thưởng của mình. Tác giả cũng chỉ được đăng ký mỗi lần một công trình, tức là nếu như đã đăng ký ở nơi khác thì không được tham gia Giải thưởng nữa.

Bên cạnh đó, các thủ tục đăng ký được đơn giản hóa, thay vì phải chuẩn bị hàng chục bộ hồ sơ như trước kia, các tác giả chỉ cần nộp một bộ duy nhất cùng đĩa CD tập hợp mọi thông tin liên quan. Cũng theo Nghị định 78/2014/NĐ-CP, người Việt Nam ở nước ngoài, hoặc người nước ngoài ở Việt Nam nếu như tham gia, đóng góp công trình khoa học có giá trị cho Việt Nam thì đều được đăng ký tham gia xét thưởng. Mức thưởng của Giải thưởng cũng có giá trị rất lớn. Giải thưởng Hồ Chí Minh có mức thưởng gấp 270 lần lương tối thiểu, Giải thưởng Nhà nước gấp 170 lần lương tối thiểu được tính ở thời điểm nhận giải.

Những công trình tâm huyết

Nhận xét về quá trình xét tặng Giải thưởng, GS.TSKH Vũ Minh Giang, Ủy viên Hội đồng cấp Nhà nước xét tặng Giải thưởng cho biết: Sau vòng sơ tuyển, 102 công trình, cụm công trình đã được gửi tới và thẩm định bởi 19 Hội đồng ngành và liên ngành. Các thành viên Hội đồng đã có những thẩm định, đánh giá công tâm, khách quan, đúng quy trình, chặt chẽ theo đúng quy định hiện hành để đưa lên Hội đồng cấp Nhà nước 61 công trình, cụm công trình. Đây là những công trình, cụm công trình tâm huyết của các nhà khoa học. Ban đầu, yêu cầu bỏ phiếu công khai đã ít nhiều gây khó xử cho các thành viên Hội đồng. Tuy nhiên, khi đó quyết định của các thành viên hội đồng có chất lượng cao hơn, càng khẳng định kết quả được công bố hoàn toàn khách quan. “Tôi cho rằng khi đưa ra quyết định các ủy viên đã suy nghĩ rất kỹ, có phản biện cho chính mình, lý giải tại sao mình đưa ra quyết định đó. Với cách làm này, quyết định đó nghiêm túc, chất lượng, trách nhiệm hơn rất nhiều đối với lá phiếu”, GS.TSKH Vũ Minh Giang khẳng định.

Mặc dù số lượng các công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng không nhiều, song đó đều là những công trình vượt trội, tiêu biểu cho khoa học Việt Nam thời gian qua. Theo GS.TSKH Vũ Minh Giang, nhìn vào những công trình này, thế giới có thể hiểu được trình độ khoa học nước ta giai đoạn vừa qua. Điển hình là cụm công trình “Các bất biến và cấu trúc của vành địa phương và vành phân bậc” thuộc lĩnh vực toán học do nhóm nghiên cứu của GS Ngô Việt Trung. Những kết quả của cụm công trình này đã được công bố trong hơn 200 bài báo trên các tạp chí quốc tế có uy tín. Ngoài ra, công trình “Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị một số bệnh lý mạch não bằng điện quang can thiệp nội mạch” thuộc lĩnh vực y học do GS Phạm Minh Thông chủ trì; hay cụm “Công trình nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác” do GS Mai Trọng Khoa chủ trì đều đã đạt tới những công nghệ tân tiến nhất của thế giới hiện nay.

Bên cạnh đó, công trình “Lịch sử văn hóa Việt Nam - Tiếp cận bộ phận” của GS Phan Huy Lê trong lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn đã từng được giới khoa học quốc tế đánh giá cao. Đặc biệt, nhiều công trình có các tác giả còn rất trẻ, trung bình dưới 40 tuổi, như công trình “Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam” của kỹ sư Phan Tử Giang và 16 đồng tác giả. Qua đó, có thể khẳng định những công trình được xét chọn xứng đáng là diện mạo của khoa học nước nhà trên trường quốc tế.

- - ----------------------------------------

Công trình, cụm công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh
1. Nghiên cứu thiết kế chi tiết và ứng dụng công nghệ để chế tạo, lắp ráp và hạ thủy giàn khoan tự nâng ở độ sâu 90m nước phù hợp với điều kiện Việt Nam.
2. Xây dựng đồng bộ hệ thống hạ tầng kỹ thuật đô thị, nông thôn, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai và ứng phó với biến đổi khí hậu.
3. Nghiên cứu ứng dụng khoa học công nghệ nhằm bảo đảm an toàn truyền máu, phục vụ cho cấp cứu và bảo đảm đủ máu dự trữ cho điều trị.
4. Ứng dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán, điều trị một số bệnh lý mạch não bằng điện quang can thiệp nội mạch.
5. Nghiên cứu ứng dụng kỹ thuật hiện đại về bức xạ ion hóa trong chẩn đoán, điều trị ung thư và một số bệnh lý khác.
6. Nghiên cứu, phát triển và hoàn thiện công nghệ thu gom, xử lý, vận chuyển dầu thô trong điều kiện đặc thù của các mỏ liên doanh Việt - Nga Vietsovpetro và các mỏ kết nối trên thềm lục địa Nam Việt Nam.
7. Ngữ dụng học.
8. Các bất biến và cấu trúc của vành địa phương và vành phân bậc.
9. Lịch sử và Văn hóa Việt Nam - Tiếp cận bộ phận.

Công trình, cụm công trình được đề nghị xét tặng Giải thưởng Nhà nước
1. Nghiên cứu phương án tối ưu để chế tạo, hạ thủy và lắp đặt chân đế siêu trường siêu trọng ở vùng nước sâu hơn 100m phù hợp với điều kiện ở Việt Nam.
2. Cầu Hàm Luông - QL60, tỉnh Bến Tre.
3. Nghiên cứu chọn tạo và phát triển 2 giống lúa mới OM6976 và OM5451 có năng suất và chất lượng cao phục vụ sản xuất và xuất khẩu.
4. Nghiên cứu ứng dụng các kỹ thuật lọc máu hiện đại trong hồi sức cấp cứu bệnh nhân nặng và ứng phó với một số dịch bệnh nguy hiểm.
5. Khái luận văn tự học chữ Nôm.
6. Nghiên cứu cơ bản và định hướng ứng dụng các vật liệu từ liên kim loại đất hiếm - kim loại chuyển tiếp.
7. Cụm công trình: Lịch sử tư tưởng Việt Nam.