Đất trăm nghề tỏa sáng

12.000 tỷ đồng/năm

Làng nghề dệt lụa Vạn Phúc (Hà Đông) không chỉ là nơi buôn bán các sản phẩm tơ lụa mà còn là một điểm đến không thể thiếu trong các chương trình du lịch - nơi du khách được mua sắm các sản phẩm lụa tơ tằm phong phú, được chứng kiến các nghệ nhân trình diễn một số công đoạn sản xuất, tham quan các công trình kiến trúc cổ trong làng. Hiện nay, Vạn Phúc đã có trên 200 cửa hàng giới thiệu sản phẩm, hằng tháng thu hút từ 5.000 đến 7.000 khách tham quan, giao dịch, mang lại nguồn thu khá lớn cho hàng trăm hộ dân địa phương.

Không riêng Vạn Phúc, trong thời kỳ hội nhập, nhiều ngành nghề truyền thống mang đậm bản sắc văn hóa truyền thống đã được nghệ nhân ở các làng nghề của Thủ đô giới thiệu với bè bạn quốc tế, trong đó phải kể tới nghề nặn tò he làng Xuân La, Phú Xuyên. Chỉ trong 10 năm (từ năm 2003 đến 2013), đã có 5 nghệ nhân nặn tò he của làng được sang Nhật, Hoa Kỳ, Thái Lan, Trung Quốc để giới thiệu về nghề truyền thống độc đáo của Xuân La nói riêng và của Việt Nam nói chung. Người đầu tiên là Nghệ nhân dân gian - cụ Đặng Văn Tố (năm 2003), rồi đến nghệ nhân Nguyễn Văn Thuận (năm 2005), nghệ nhân Đặng Văn Tẫn (các năm 2006 và 2007), nghệ nhân Nguyễn Văn Thành (năm 2012) và gần đây nhất, anh Nguyễn Văn Định cũng đã mang tò he Việt Nam sang Nhật.

Theo thống kê mới nhất của Sở Công thương Hà Nội, toàn thành phố có 1.350 làng có nghề, trong đó có 286 làng nghề được công nhận là làng nghề truyền thống thuộc 13 nhóm ngành nghề khác nhau, nhiều nhất là nghề mây tre đan (81 làng), chế biến nông sản thực phẩm (43 làng), thêu ren (28 làng), dệt may (23 làng)… trong đó có một số làng nghề có nghề độc đáo như nghề dát vàng bạc quỳ Kiêu Kỵ, nghề sản xuất nhạc cụ dân tộc Đào Xá… Cũng theo Sở Công thương, toàn thành phố có 175.889 hộ tham gia sản xuất tại các làng nghề, 2.063 công ty cổ phần, 4.562 công ty TNHH, 1.466 doanh nghiệp tư nhân, 164 HTX và 50 hội, hiệp hội... Sự phát triển mạnh mẽ của các làng nghề đã góp phần chuyển dịch nhanh cơ cấu lao động ở nông thôn ngoại thành từ nông nghiệp sang làm công nghiệp và dịch vụ với mức thu nhập bình quân khá cao. Điển hình như thu nhập của ngành nghề gốm sứ đạt 46,6 triệu đồng/người/năm, thấp nhất như các làng nghề nón mũ lá, mây giang đan thu nhập lao động bình quân của lao động cũng đạt 18,7 triệu đồng/người/năm…

Ông Nguyễn Phương Thảo, Phó Trưởng phòng Tiểu thủ công nghiệp và làng nghề (Sở Công thương Hà Nội) cho biết, hiện nay, giá trị sản xuất của các làng nghề đạt khoảng 12.200 tỷ đồng/năm, trong đó một số làng nghề có giá trị sản xuất cao như sơn mài Hạ Thái (Thường Tín), dệt lụa Vạn Phúc (Hà Đông), gốm sứ Bát Tràng, Giang Cao (Gia Lâm), mộc Chàng Sơn (Thạch Thất)... Mỗi làng nghề mang một nét độc đáo riêng, tạo nên bức tranh đa sắc màu cho làng nghề Hà Nội, không chỉ đem đến kế sinh nhai cho hàng triệu lao động mà còn lưu giữ tinh hoa truyền thống.

Tạo đà cho làng nghề phát triển

Thực hiện điều chỉnh địa giới hành chính Thủ đô, các yếu tố điều kiện kinh tế - xã hội có sự biến động, thay đổi lớn. Để tiếp tục phát triển nghề và làng nghề theo hướng bền vững, nâng cao hiệu quả kinh tế, thân thiện với môi trường, giữ được những nét văn hóa độc đáo riêng của địa phương, sử dụng nguồn lao động tại chỗ, gắn chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn với hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và xây dựng nông thôn mới, từ năm 2009, UBND TP Hà Nội đã ban hành quyết định phê duyệt đề cương nhiệm vụ lập quy hoạch tổng thể phát triển nghề, làng nghề TP Hà Nội đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030. Đến nay, cùng với quy hoạch phát triển nghề, làng nghề đã được phê duyệt, để tạo mặt bằng cho các cơ sở sản xuất và doanh nghiệp làng nghề, Sở Công thương cũng đã tham mưu trình UBND thành phố phê duyệt Quy hoạch phát triển khu công nghiệp, cụm công nghiệp đến năm 2020, tầm nhìn 2030.

Theo bà Đào Thu Vịnh, Phó Giám đốc Sở Công thương Hà Nội, để động viên các làng nghề phát triển, góp phần tạo việc làm, thu nhập cho người lao động, thành phố đã có nhiều chính sách hỗ trợ các chương trình, dự án bảo tồn và phát triển làng nghề truyền thống, làng nghề gắn với du lịch, phát triển làng nghề mới. Cụ thể, đã hỗ trợ gần 700 lượt doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại các làng nghề tham gia các hội chợ triển lãm trong nước và 42 lượt doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại các làng nghề tham gia hội chợ tại nước ngoài. Kết thúc các hội chợ, 100% đơn vị đều tìm kiếm được khách hàng tiềm năng, 60% ký kết được hợp đồng xuất khẩu... Ngành công thương cũng đã tổ chức nhiều cuộc thi thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ, những năm gần đây đã hỗ trợ được gần 200 lượt tổ chức, cá nhân sáng tạo ra trên 500 mẫu sản phẩm mới, hỗ trợ gần 30 doanh nghiệp, cơ sở sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ tại các làng nghề thiết kế mới gần 100 mẫu sản phẩm góp phần đa dạng hóa sản phẩm, đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu. Hiện tại, Sở Công thương đang triển khai chương trình tư vấn với mục tiêu tạo ra khoảng 100 mẫu sản phẩm mới nhằm đa dạng hóa các sản phẩm của làng nghề. Cùng với những hỗ trợ của Chương trình khuyến công quốc gia, Hà Nội còn hỗ trợ cho 4.200 lượt doanh nghiệp, cơ sở sản xuất tại các làng nghề tham gia các lớp tập huấn về thiết kế mẫu sản phẩm TCMN, quản trị kinh doanh, quản trị doanh nghiệp, marketing, xuất nhập khẩu…