Việc không của riêng ai

Nhìn chung, khi xem xét vấn đề nói trên, cơ quan quản lý ngành và giới nghiên cứu đã chỉ ra nhiều nguyên nhân dẫn đến việc suy giảm chất lượng không khí. Trong đó, khí thải từ các phương tiện vận tải như ô tô, xe máy, từ việc đốt rơm rạ, sử dụng loại nhiên liệu không thân thiện với môi trường; tình trạng ô nhiễm môi trường nước; công tác thu gom rác thải còn hạn chế; ảnh hưởng từ hoạt động xây dựng và vận chuyển vật liệu xây dựng... là những nguyên nhân thường được nhắc tới.

Với Hà Nội, ngoài những nguyên nhân nội tại, xét yếu tố quan trọng là bầu không khí không có sự giới hạn giữa Thủ đô và các vùng lân cận, cần phải xem xét tác động từ tình hình thời tiết không thuận lợi cũng như hoạt động của những cơ sở sản xuất trong nội đô vẫn chưa được di dời, và cả nhà máy ở các địa phương giáp Thủ đô không đáp ứng tốt tiêu chuẩn về khí thải.

Tuy nhiên, khi bàn về những nguyên nhân nói trên, dễ thấy có nhiều điều liên quan tới nhận thức và hoạt động hằng ngày của con người. Câu hỏi đặt ra là cách ứng xử của chúng ta trong việc bảo vệ môi trường sống ra sao? Khi chất lượng không khí ở mức có thể gây hại lâu dài cho con người, có nên coi đó là trách nhiệm riêng của chính quyền các tỉnh, thành phố cũng như các cơ quan quản lý ngành nói chung? Hãy tìm câu trả lời từ cuộc sống thường nhật, chẳng hạn như việc sử dụng bếp than tổ ong và cách ứng xử của chúng ta đối với việc này.

Ra đường trong những ngày cuối tuần qua, đặc biệt là vào sáng sớm - thời điểm được cho là chất lượng không khí xấu nhất trong ngày, có thể nhận thấy việc sử dụng than tổ ong để đun nấu vẫn diễn ra bình thường ở nhiều nơi. Rất nhiều người hiểu rằng chất lượng không khí không tốt là điều đang diễn ra, đã kéo dài khá nhiều ngày, nhưng lại không sẵn lòng thay đổi phương thức đun nấu và nhiên liệu thường dùng để góp phần không làm cho chất lượng không khí xấu hơn nữa.

Ở đây, vấn đề cần xem xét không chỉ là sự phân vân khi các khoản chi phí sẽ lớn hơn nếu chuyển đổi nhiên liệu, mà là nhận thức của người dùng bếp than tổ ong trong những ngày vừa qua đối với sức khỏe của chính mình và người thân. Đó là điều đáng suy nghĩ đầu tiên, trước khi xem xét vấn đề rộng lớn hơn là trách nhiệm cá nhân đối với sự an toàn của cộng đồng.

Liên quan tới vấn đề này, thành phố Hà Nội đã có kế hoạch, lộ trình tiến tới việc chấm dứt sử dụng bếp than tổ ong để đun nấu trên địa bàn thành phố. Việc tốt, kế hoạch có tính bài bản, nhưng hiệu quả thực tế ra sao nếu người có thói quen sử dụng loại nhiên liệu gây hại cho môi trường không nhận thức rõ trách nhiệm hưởng ứng vì quyền lợi lâu dài của cộng đồng và của chính mình? 

Bếp than tổ ong chỉ là góc tiếp cận cụ thể để bàn về nhận thức chung trong vấn đề bảo vệ môi trường nói chung và môi trường không khí nói riêng. Rác thải, mùi hôi, khói bụi..., điều tương tự cũng có thể xảy ra khi chúng ta không nhận thức đúng, qua đó điều chỉnh thói quen sử dụng phương tiện di chuyển một cách hợp lý, góp phần làm giảm lưu lượng phương tiện và tình trạng ùn tắc giao thông.

Trong thực tế, sự hạn chế về nhận thức có lúc còn thể hiện qua việc xả thải trực tiếp ra ao hồ, ở nơi công cộng, trách nhiệm bảo vệ cảnh quan và không gian sống xanh - sạch - đẹp, những vụ việc cố tình vi phạm quy định về trật tự xây dựng... Từng việc một, dù không phải nguyên nhân chính thì cũng góp phần dẫn đến thực tế là tình trạng không khí ngày một ngột ngạt hơn.

Bởi vậy, mỗi người có thể và cần nhìn nhận vấn đề chất lượng không khí một cách thực tế hơn, bao hàm cả quyền lợi và trách nhiệm cá nhân ở trong đó. Sự thay đổi nhận thức là điều cần thiết, để từ đó mỗi cá nhân hiểu rõ hơn về trách nhiệm tham gia bảo vệ quyền được sống trong một môi trường trong lành bằng hành động cụ thể thay vì coi đó như thể việc to tát, không liên quan tới mình.