Mạng lưới đào tạo nghề bất cập, không chấn chỉnh sẽ lãng phí

Chồng chéo, trùng lắp ngành nghề đào tạo

Đại biểu Trần Thị Thanh Hương (Đoàn An Giang) cho biết, thời gian gần đây, số lượng người lựa chọn học nghề có chiều hướng gia tăng nhưng số lượng lao động được đào tạo nghề chưa đáp ứng nhu cầu. Mặc dù mạng lưới cơ sở giáo dục nghề nghiệp bước đầu đã được rà soát, sắp xếp nhưng vẫn còn nhiều bất cập. Nếu không chấn chỉnh tình trạng này, sẽ là một sự lãng phí.

“Bộ trưởng cho biết, ngành lao động cần làm gì để nâng cao hơn nữa hiệu quả của việc phân luồng học sinh và chủ động dự báo nhu cầu đào tạo nghề theo từng lĩnh vực, trình độ làm căn cứ xây dựng kế hoạch tuyển sinh phù hợp với xu hướng chuyển dịch lao động hiện nay?", đại biểu Trần Thị Thanh Hương nêu câu hỏi.

Về công tác tuyển sinh, công tác giáo dục nghề nghiệp, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, công tác này đã có nhiều bước tiến, nhưng quy hoạch mạng lưới đào tạo còn nhiều bất cập. 

Bộ trưởng cho biết, hiện nay, cùng trên một địa bàn có nhiều trường nghề khác nhau, có nhiều ngành nghề khác nhau, trùng nhau, dẫn đến số học viên không đáp ứng được yêu cầu, khó tìm việc sau khi được đào tạo xong. Vì vậy, thời gian tới, đào tạo cần gắn với nhu cầu thị trường, cần làm quyết liệt hơn việc dự báo cung cầu, chỉ tiến hành đào tạo khi xác định được nhu cầu. Bên cạnh đó, các trường cần liên kết, hợp tác chặt chẽ, đặt hàng được các doanh nghiệp, để học viên được đào tạo ra có việc làm, nghề nghiệp ổn định. 

Theo Bộ trưởng, các trường nghề về cơ bản đang thực hiện hoạt động đào tạo theo hướng tự chủ, trừ một số ngành nghề đào tạo chất lượng cao, Nhà nước đặt hàng thì đào tạo theo yêu cầu. Tình trạng chung của các trường nghề là tuyển sinh được thì đào tạo, chưa thực sự gắn với nhu cầu thị trường. 

Thời gian qua, 63 tỉnh, thành phố đã cùng với Bộ tiến hành quy hoạch lại mạng lưới giáo dục nghề nghiệp, sáp nhập các trường trung cấp, các trung tâm giáo dục nghề nghiệp, một trường cao đẳng ở một địa phương có thể dạy nhiều hệ khác nhau, nhiều chương trình khác nhau theo đúng tinh thần Nghị quyết 19 của Trung ương. Cùng với đó, hệ thống trường nghề của các bộ, ngành, đoàn thể cũng được sắp xếp lại theo tinh thần quy về một đầu mối, theo đúng Chiến lược giáo dục nghề nghiệp đến năm 2030 tầm nhìn năm 2045, để tránh trùng lặp về chức năng, về ngành nghề đào tạo như hiện nay.

Tỷ lệ lao động qua đào tạo còn thấp

Đại biểu Nguyễn Thị Thu Nguyệt (Đoàn Đắk Lắk) dẫn báo cáo năm 2022 cho thấy, tỷ lệ lực lượng lao động có chứng chỉ tăng không đáng kể so với năm 2021. Đáng chú ý, tỷ lệ lao động qua đào tạo thấp hơn nhiều so với khu vực ở thành thị. Đại biểu đề nghị Bộ trưởng cho biết nguyên nhân của thực trạng này và giải pháp gì để nâng tỷ lệ lực lượng lao động qua đào tạo ở khu vực nông thôn để tạo điều kiện cho lực lượng lao động ở nông thôn có cơ hội tìm kiếm việc làm, nâng cao tay nghề.

Về vấn đề này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, thời gian qua Chính phủ đã hoàn thiện cơ cấu, hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Quốc hội đã thông qua 3 luật liên quan đến lĩnh vực này: Luật Giáo dục Đại học, Luật Giáo dục và Luật Dạy nghề. Quy mô tuyển sinh hiện nay khoảng 2 triệu sinh viên, học sinh học nghề, so với cách đây 5 năm bình quân mỗi năm chỉ khoảng 500 nghìn học sinh, sinh viên, thì có sự tiến bộ rõ rệt.

Tuy nhiên, giáo dục nghề nghiệp cả về quy mô và chất lượng còn nhiều điều cần quan tâm, đổi mới và cải thiện về chính sách pháp luật, chế độ chính sách ưu đãi cho học sinh vào trường nghề chưa nhiều. Bộ trưởng nhấn mạnh, muốn đổi mới giáo dục nghề nghiệp cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền, làm thay đổi nhận thức trong xã hội. 

Về các giải pháp thu hút học sinh học nghề, điều quan trọng nhất là có sự ủng hộ của các bậc cha mẹ, bản thân người học; người học xong ra trường có việc làm, có thu nhập ổn định, có cuộc sống tương đối tốt; sau khi ra trường có nhu cầu học tiếp thì được học liên thông. Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội sẽ thiết kế chính sách cho sinh viên học nghề theo hướng này.

Chất vấn tại phiên họp, đại biểu Nguyễn Thị Hà (Đoàn Bắc Ninh) cho biết, sau hơn 2 năm thực hiện chương trình hỗ trợ phát triển thị trường lao động đến năm 2030 theo Quyết định 176 của Thủ tướng Chính phủ, thị trường lao động Việt Nam bước đầu đã có cải thiện. Tuy nhiên, chất lượng nguồn nhân lực đất nước vẫn ở vị trí thấp với nhiều nước trong khu vực; tỷ lệ lao động có bằng cấp, chứng chỉ chỉ đạt khoảng 26%. Đến bao giờ chất lượng nguồn nhân lực đất nước mới tiệm cận được với các nước trong khu vực?

Trả lời câu hỏi này, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung cho biết, quy mô lao động độ tuổi từ 15 trở lên khoảng 55 triệu người; đến quý I-2023, số người tham gia thị trường lao động từ 15 tuổi trở lên 51,4 triệu người. Thị trường lao động Việt Nam thời gian qua đã có một bước hình thành và phát triển tương đối nhanh chóng cả về cơ cấu, quy mô, cả sự phát triển trong tương lai. “Tuy nhiên, lao động kỹ năng còn thấp, số lao động qua đào tạo bằng các hình thức khác nhau là trên 70% nhưng số có bằng cấp, chứng chỉ hiện nay là 26,4% (tính đến quý I-2023), thấp so với các nước phát triển”, Bộ trưởng cho biết. 

Theo Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, thời gian qua, sau khi có Nghị quyết của Trung ương, nhất là Nghị quyết 19, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết 06 về phát triển thị trường lao động theo hướng linh hoạt, hiện đại, đồng bộ, hiệu quả và bền vững. Nghị quyết đã nêu 9 nhóm giải pháp căn bản từ việc tuyên truyền, nhận thức, xây dựng chính sách, việc triển khai tổ chức thực hiện…

4 nguyên nhân khiến người lao động thiếu việc làm

Trả lời đại biểu Bố Thị Xuân Linh (Đoàn Bình Thuận) về tình trạng một bộ phận người lao động thiếu việc làm, Bộ trưởng Đào Ngọc Dung thừa nhận đây là thực tế. Bình quân tỷ lệ thất nghiệp trong quý I-2023 là 2,25%. Thời điểm này, tỷ lệ thất nghiệp có gia tăng hơn, nhưng so với thế giới thì ở ngưỡng thuộc các quốc gia thấp.

Theo Bộ trưởng, cuối tháng 5-2023, số lao động mất việc làm, giãn việc, thiếu việc vào khoảng 506 nghìn người, trong đó 270 nghìn người mất việc. Tình trạng này có nguyên nhân do doanh nghiệp cắt giảm đơn hàng, tái cơ cấu sản xuất, thay đổi lực lượng lao động và giải quyết chính sách cho lao động...

Chất vấn Bộ trưởng Đào Ngọc Dung, đại biểu Trần Quang Minh (Đoàn Quảng Bình) bày tỏ lo lắng tình trạng cán bộ xin thôi việc ở khu vực Nhà nước sang làm ở lĩnh vực khác để cải thiện đời sống, tìm hiểu cơ hội mới.

Trả lời đại biểu, Bộ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, muốn để người lao động trong khu vực công hay tư yên tâm làm việc thì phải bảo đảm ổn định về thu nhập, đời sống và việc làm. Bộ trưởng Đào Ngọc Dung đề nghị Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cùng tham gia làm rõ vấn đề này.