Xóa bỏ những “dị biệt” trong văn hóa giao tiếp

Trở thành vấn nạn

Không ít người nhìn nhận, thời gian gần đây, nói tục chửi bậy đã trở thành “mốt”, bởi ở bất cứ nơi nào người ta cũng có thể nghe thấy thứ ngôn từ tục tĩu ấy, từ quán game, hàng nước đến trường học, công sở. Cáu người ta chửi, buồn vui người ta chửi, thậm chí yêu cũng chửi. Việc người dân, đặc biệt là giới trẻ, văng bậy dường như đang trở nên bình thường, như thể không nói bậy thì câu nói thiếu đi sức nặng. Không chỉ văng bậy ở ngoài đời thường, người ta còn thoải mái chửi bậy trên internet, do ở môi trường này, việc nói tục, chửi bậy chẳng mấy ai bị nhắc nhở. Thậm chí trên mạng internet còn hình thành cả "cẩm nang" nói bậy với 5 mức, từ cách dùng từ đệm, chửi theo tên bố mẹ, ông bà người khác, dùng từ ngữ chỉ chỗ kín của cơ thể đến chửi kết hợp… Hàng loạt hội như "Hội những người chửi bậy tứ tung nhưng tôn sùng thánh thiện" với 15.765 lượt thích, "Hội những người chửi có văn hóa" với 72.429 lượt thích, "Hội những người thích chửi bậy bằng tiếng Anh" với 2.944 lượt thích... đã xuất hiện trên mạng xã hội.

Nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến, một người có vốn hiểu biết phong phú về Hà Nội, cho rằng có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này, trong đó có thể kể đến môi trường xã hội, cách giáo dục… Gần đây, các nhà trường quan tâm đến điểm số, học sinh giỏi, học sinh tiên tiến nhiều hơn việc giáo dục cách ứng xử cho các em. Trong gia đình, việc mưu sinh ngày càng chiếm nhiều thời gian khiến việc dạy dỗ con cái bị hạn chế phần nào. Bên cạnh đó là việc giáo dục trong cộng đồng đang bị mất dần. Ngày xưa, người lớn ra đường thấy trẻ con nói tục, chửi bậy có thể nhắc nhở, thậm chí trách mắng chúng, dù đó là những đứa trẻ xa lạ và những đứa trẻ ấy nhận lỗi. Nhưng bây giờ, nếu người lớn thấy trẻ con văng tục mà nhắc nhở, rất dễ gặp phải sự phản ứng nên không mấy ai nhắc nhở con trẻ nữa. Mặt khác, ngày trước phần lớn người Hà Nội có lòng tự trọng rất cao, họ xấu hổ nếu nói ra những từ tục tĩu trước mặt người khác, nhất là trước đám đông. PGS.TS Trịnh Hòa Bình, Giám đốc Trung tâm Điều tra dư luận xã hội (Viện Xã hội học) cho rằng, hiện có sự nhầm tưởng về giá trị trong suy nghĩ của thế hệ trẻ ngày nay. Nhiều người quan niệm "bỗ bã", "bặm trợn" mới chứng tỏ là người "ăn sóng nói gió", biết làm chủ tình thế, suy nghĩ mạnh mẽ, thể hiện sự chịu chơi.

Hiện tượng nói tục, chửi bậy gây ra nhiều hệ lụy, nó khiến cho cộng đồng trở nên kém văn minh và là tiền đề dẫn đến một xã hội ưa chuộng bạo lực. Mặt khác, khi người lớn có thói quen này sẽ gây ảnh hưởng xấu tới trẻ em, thậm chí đến việc hình thành nhân cách của chúng. Nguy hiểm hơn, nếu hiện tượng này không được chỉnh đốn kịp thời, dần dần nó mặc nhiên được xã hội chấp nhận.

Cần nhanh chóng chấn chỉnh

Lo ngại trước thực trạng văn hóa ứng xử của người Hà Nội, năm 2014, UBND TP Hà Nội đã ban hành Quy chế thực hiện kỷ cương hành chính và văn hóa công sở tại Văn phòng UBND thành phố. Nội dung quy chế yêu cầu cán bộ, công chức, viên chức trong giao tiếp, ứng xử phải có thái độ lịch sự, tôn trọng, trung thực, thân thiện, hợp tác với đồng nghiệp. Năm 2015, TP Hà Nội đã giao Sở VH,TT&DL (nay là Sở VH&TT) phối hợp với Sở Giáo dục - Đào tạo, UBND quận, huyện, thị xã kiểm tra, xem xét, có biện pháp xử lý cụ thể, nhằm hạn chế những hành vi thiếu văn hóa trong nhà trường và ngoài xã hội. Sở VH&TT hiện đang soạn thảo Bộ quy tắc ứng xử áp dụng cho 6 nhóm đối tượng khác nhau trên địa bàn như cơ quan hành chính sự nghiệp, trường học, bệnh viện, doanh nghiệp, khu dân cư, nơi công cộng với mong muốn giúp người dân nâng cao ý thức, văn hóa ứng xử nơi công cộng. "Những quy chuẩn thành phố đưa ra, dù không có tính ràng buộc, quy định xử phạt nhưng đối với cán bộ, công chức có tác dụng rất lớn, bởi họ phải tự ý thức được bản thân họ làm ở vị trí này, công tác kia trong bộ máy nhà nước, do đó, không thể ăn nói bừa bãi, kể cả ngoài giờ làm việc và theo thời gian, ý thức về chuyện ăn nói sẽ được nâng lên" - nhà văn Nguyễn Ngọc Tiến nhận định.

Hiện tại, một số đơn vị ở Hà Nội đã có những hành động thiết thực nhằm hạn chế tình trạng nói tục, chửi bậy. Chẳng hạn, Trường PTDL Lương Thế Vinh đã ra thông báo "Những điều cấm kỵ khi lên facebook" dành cho học sinh trong trường, trong đó ghi rõ: "Tuyệt đối không được nói tục, chửi bậy hoặc văng bậy, kể cả chửi bậy bằng những từ viết tắt. Phải sử dụng ngôn từ trong sáng, thuần Việt...". Hay như website "Địa chỉ Hà Nội" chuyên cung cấp thông tin về quán ăn "ngon, bổ, rẻ" thì nhấn mạnh tiêu chí lịch sự trong ứng xử của chủ quán và những người phục vụ...

Nói tục, chửi bậy khi đã trở thành vấn nạn của Hà Nội, thì việc chỉnh đốn dẫn đến xóa bỏ nó không thể thực hiện trong ngày một, ngày hai. Song với quyết tâm của các nhà quản lý cũng như nỗ lực của người dân và cộng đồng, hy vọng rằng tình trạng này sẽ dần được hạn chế.