Tính toán kỹ lưỡng lộ trình chuyển đổi xe buýt xanh

Nhiều vấn đề phát sinh cần giải quyết

Theo lộ trình chuyển đổi năng lượng xanh tại Quyết định số 876/QĐ-TTg ngày 22-7-2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình hành động về chuyển đổi năng lượng xanh, giảm phát thải khí các-bon và khí mê-tan của ngành Giao thông Vận tải, từ năm 2025, 100% xe buýt thay thế, đầu tư mới phải là xe sử dụng điện, năng lượng xanh. Giai đoạn đến năm 2050, 100% xe buýt sử dụng điện, năng lượng xanh.

Thực hiện chủ trương này, UBND thành phố Hà Nội đã giao Sở Giao thông Vận tải Hà Nội xây dựng kế hoạch, lộ trình để thay thế từ xe buýt có động cơ dầu diesel sang xe buýt sử dụng năng lượng xanh. Trong báo cáo mới nhất gửi Sở Giao thông Vận tải Hà Nội, Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội (trực thuộc Sở Giao thông Vận tải) cho biết, qua rà soát, toàn thành phố hiện có 130 tuyến buýt được trợ giá, với tổng cộng 1.966 xe. Trong đó, số phương tiện sử dụng năng lượng xanh là 220 xe, chiếm tỷ lệ 11% cơ cấu đoàn phương tiện, bao gồm 81 xe buýt điện của Công ty TNHH Dịch vụ vận tải sinh thái Vinbus; 139 xe buýt sử dụng nhiên liệu sạch (khí nén CNG) của Công ty TNHH Du lịch, dịch vụ xây dựng Bảo Yến. Số lượng xe buýt sử dụng động cơ dầu diesel chiếm tỷ lệ lớn, với 1.746 xe (89%).

Theo Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội Thái Hồ Phương, để triển khai xe buýt điện, xe buýt sử dụng năng lượng xanh tại Hà Nội cần phải giải quyết một số vấn đề phát sinh. Theo đó, trong nước hiện chưa có đơn vị sản xuất xe buýt điện mà chỉ có Công ty cổ phần Sản xuất và Kinh doanh Vinfast nhập khẩu, lắp ráp và hiện cũng mới chạy thí điểm trên 9 tuyến buýt. Bộ Giao thông - Vận tải mới chỉ ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia về chất lượng an toàn kỹ thuật và bảo vệ môi trường đối với ô tô khách mà chưa có quy chuẩn riêng cho xe buýt điện. Do vậy, việc nhập khẩu, lắp ráp sẽ mất thời gian và chi phí cao hơn so với các loại xe buýt thông dụng.

Trong khi đó, theo tìm hiểu của Tổng công ty Vận tải Hà Nội (Transerco), đơn vị chủ lực của thành phố trong hoạt động vận tải hành khách công cộng bằng xe buýt, pin xe buýt điện chỉ có thể chạy từ 250 đến 300km/lần sạc và để bảo đảm không phát sinh sự cố hết điện, nhà sản xuất khuyến cáo chạy tối đa từ 230 đến 250km/lần sạc. Các tuyến buýt điện đang thí điểm hiện nay ở Hà Nội có tổng quãng đường chạy là 230-240km/xe/ngày. Các tuyến xe buýt mà Transerco đang vận hành trong khu vực trung tâm chạy trung bình 250-300km/xe/ngày; nhiều tuyến khác chạy trên 300km/xe/ngày. Do đó, đối với các tuyến có năng suất trên 250km/xe/ngày phải bố trí trạm sạc điện bổ sung giữa ca tại các điểm đầu cuối. Các trạm sạc điện cho xe buýt lại có phụ tải lớn. Vì vậy, theo tính toán của Transerco, để chuyển đổi trên 1.700 xe buýt sử dụng động cơ diesel sang sử dụng điện cần có sự hỗ trợ của đơn vị điện lực khu vực, bảo đảm cung cấp nguồn điện công suất lớn và an toàn. Ngoài ra, giá xe buýt điện đang cao hơn khoảng 3,2-4 lần so với các loại xe buýt đang được sử dụng để tính đơn giá khấu hao theo quyết định hiện hành của UBND thành phố Hà Nội. Đây cũng là bài toán cần tính trong lộ trình chuyển đổi xe buýt xanh.

Kế hoạch, lộ trình cụ thể

Chủ tịch Hiệp hội Vận tải hành khách công cộng Hà Nội Nguyễn Trọng Thông kiến nghị, chủ trương phát triển xe năng lượng xanh trong lĩnh vực vận tải công cộng là xu thế tất yếu của các đô thị phát triển. Sử dụng loại hình phương tiện này sẽ tốt cho môi trường, khí hậu… Tuy nhiên, để hạn chế tác động, xáo trộn hoạt động vận tải hành khách công cộng, Sở Giao thông Vận tải và UBND thành phố Hà Nội cần đưa ra lộ trình thay thế xe buýt sử dụng năng lượng xanh rõ ràng, cụ thể.

Thông tin thêm, Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý giao thông công cộng thành phố Hà Nội Thái Hồ Phương cho biết, Trung tâm đã đề xuất Sở Giao thông Vận tải Hà Nội kế hoạch chuyển đổi theo nguyên tắc các tuyến buýt mở mới yêu cầu sử dụng phương tiện điện, năng lượng xanh. Dự kiến, số lượng phương tiện cho các tuyến buýt mở mới giai đoạn 2023-2030 là 4.800 xe (mỗi năm 600 xe).

Đối với các tuyến buýt đến năm 2025 hết hạn, phải đấu thầu lại, nếu phương tiện hoạt động trên 10 năm phải thay xe mới sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh. Trường hợp xe hoạt động từ 10 năm trở xuống (tính theo năm sản xuất) được phép sử dụng tối đa đến 10 năm, sau đó thay phương tiện mới theo đúng yêu cầu. Tổng cộng hơn 1.700 xe trên 111 tuyến sử dụng động cơ dầu diesel sẽ được chuyển đổi sang xe sử dụng năng lượng điện, năng lượng xanh trong giai đoạn từ năm 2025-2035. 

Đề cập việc xây dựng kế hoạch thực hiện theo yêu cầu của UBND thành phố, đại diện Sở Giao thông Vận tải Hà Nội thông tin, đơn vị sẽ tham mưu cho thành phố lộ trình cụ thể, bám sát theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ song cũng bảo đảm không gây xáo trộn việc đi lại của hành khách và tránh lãng phí, có thể gây thiệt hại cho doanh nghiệp vận tải hành khách bằng xe buýt đã đầu tư phương tiện chạy động cơ dầu diesel.