Phiến quân MILF và Chính phủ Philippines: Thỏa thuận lịch sử vì hòa bình

Đây là bước đi tích cực tiếp theo sau khi Chính phủ Philippines và MILF cuối tháng 3 vừa qua đã ký "Thỏa thuận toàn diện về Bangsamoro" nhằm mục tiêu chấm dứt các cuộc nổi dậy của MILF. Theo thỏa thuận lịch sử này, các tay súng của MILF đã chấp nhận chấm dứt bạo lực, từng bước chuyển giao việc thực thi pháp luật cho cảnh sát địa phương để đổi lấy quyền tự trị rộng lớn hơn. Khu vực tự trị Hồi giáo Mindanao (hiện gồm 5 tỉnh ở miền Nam Philippines), sẽ được thay thế bằng khu vực bán tự trị mới mang tên "Nhà nước Bangsamoro" có nhiều quyền hạn hơn, nguồn tài chính và diện tích rộng hơn. Điều quan trọng, thỏa thuận trên hướng đến việc mở ra lộ trình cho một khu tự trị mới với quy chế tự bầu lãnh đạo, bắt đầu từ giữa năm 2016. Khu tự trị này cũng sẽ có lực lượng cảnh sát, nghị viện và quyền thu thuế riêng. Song Chính phủ Philippines vẫn giữ quyền kiểm soát quân đội, chính sách đối ngoại, tiền tệ và quy chế công dân.

Lịch sử những năm 70 của thế kỷ trước cho thấy, nhóm vũ trang MILF có khoảng 10.000 tay súng đã tiến hành hàng loạt hoạt động chống đối chính phủ, với mục tiêu thành lập chính quyền độc lập trên đảo Mindanao và một số đảo khác ở miền Nam Philippines. Các vụ bạo loạn trong hơn bốn thập kỷ qua đã làm ít nhất 120.000 người thiệt mạng, biến khu vực giàu có Mindanao rơi vào cảnh đói nghèo, khiến hơn 2 triệu người dân khu vực này phải tha hương. Trong bối cảnh đó, việc Chính phủ Philippines và MILF ký thỏa thuận toàn diện vào cuối tháng 3 vừa qua có ý nghĩa hết sức quan trọng.

Để đạt được thỏa thuận lịch sử trên, Manila đã phải vượt qua không ít thách thức. Các cuộc đàm phán được bắt đầu từ năm 2003 với một lệnh ngừng bắn, rồi lại tái diễn tình trạng bạo lực triền miên và đổ vỡ chính thức vào năm 2008 để dẫn đến việc hình thành nhóm phiến quân mới ủng hộ độc lập có tên gọi "Nhóm các chiến binh Hồi giáo Bangsamoro tự do". Gần đây, hai bên mới thúc đẩy được thỏa thuận khung năm 2012, làm tiền đề cho thỏa thuận hòa bình mang tính toàn diện vừa ký kết. Với những nhượng bộ lớn như vậy, Chính phủ Philippines hy vọng sẽ thay thế các giải pháp hòa bình đã bị vô hiệu trong quá khứ, đồng thời khuyến khích phần lớn các lực lượng phiến quân còn lại tham gia vào hệ thống chính trị hợp pháp, từ đó giúp loại bỏ các phần tử nổi dậy và tiến tới kiểm soát khu vực này bằng công cụ chính trị.

Philippines vừa đạt được một bước tiến lớn trong nỗ lực "cùng chung sống hòa bình" với một trong những nhóm nổi dậy lớn nhất. Thế nhưng, không ít chuyên gia phân tích quan ngại thỏa thuận vừa ký vẫn chưa đủ để bảo đảm sự ổn định ở quốc gia nghìn đảo này. Khả năng xảy ra các cuộc tấn công nổi dậy là điều khó tránh khỏi khi một số nhóm phiến quân khác cũng muốn chứng tỏ rằng họ cần được tôn trọng. Một vấn đề quan trọng nữa là liệu các nhà lãnh đạo MILF có uy tín đủ lớn để có động lực hợp tác với chính quyền trung ương làm suy yếu những "tàn binh" hay không? Nếu không đạt được lợi ích của mình, MILF có thể sẽ giữ lại lực lượng quân sự như một "đòn bẩy" để chống lại chính phủ. Đây chính là điểm yếu nguy hiểm nhất trong thỏa thuận hòa bình trên.