Xuất khẩu gạo: Đổi chất, đa dạng hóa thị trường

Nâng cao chất lượng

Theo thống kê của Bộ NN& PTNT, 10 tháng năm 2018, khối lượng xuất khẩu gạo chỉ tăng 6,62% song giá trị tăng tới 21% so với cùng kỳ năm 2017. Hiện Việt Nam vẫn giữ vững vị trí thứ 3 và chiếm 15% tổng lượng gạo xuất khẩu trên toàn thế giới. Quyền Cục trưởng Cục Chế biến và Phát triển thị trường nông sản (Bộ NN&PTNT) Nguyễn Quốc Toản cho biết, cơ cấu xuất khẩu gạo đã có những chuyển biến tích cực.

Cụ thể, hiện gạo cao cấp và gạo thơm chiếm khoảng 50% phân khúc gạo xuất khẩu. Đây là định hướng được ngành lúa gạo đề ra trong nhiều năm nay với mục tiêu không chạy theo số lượng mà tập trung vào chất lượng nhằm tăng giá trị xuất khẩu.

Tại hội thảo về sản xuất và xuất khẩu gạo trong giai đoạn mới vừa được Hiệp hội Lương thực Việt Nam tổ chức, Chủ tịch UBND TP Cần Thơ Võ Thành Thống cho rằng: Không chỉ giải bài toán xuất khẩu mà sản xuất gạo trong nước cần có sự chuyển biến sang gạo chất lượng. Điều này vừa đáp ứng thị trường xuất khẩu và thị trường tiêu thụ nội địa, vừa là giải pháp giúp nâng cao đời sống cho người trồng lúa tại Việt Nam.

Cụ thể, với Cần Thơ, thành phố đang tập trung xây dựng vùng lúa chất lượng cao, liên kết theo cánh đồng mẫu lớn. Cần Thơ phấn đấu đến năm 2020, mở rộng diện tích trồng lúa liên kết theo cánh đồng mẫu lớn đạt bình quân 40.000 ha/vụ và diện tích lúa chất lượng cao sẽ chiếm 95% cơ cấu. Các mô hình sản xuất sẽ tuân thủ nghiêm ngặt các quy định, tiêu chuẩn về VietGAP và cao hơn nữa…

Mặc dù không phải là địa phương có lượng xuất khẩu gạo lớn, song những năm qua, Hà Nội đã có những chuyển dịch tích cực trong trồng lúa. Giám đốc Sở NN&PTNT Hà Nội Chu Phú Mỹ cho biết, sản xuất lúa gạo của Hà Nội chủ yếu phục vụ nhu cầu người dân Thủ đô, số ít xuất khẩu sang các nước lân cận như Trung Quốc. Những năm qua, thực hiện tái cơ cấu, trồng lúa tại Hà Nội đã chuyển dần sang lúa chất lượng cao.

Cụ thể, đến nay, Hà Nội đã hình thành 154 cánh đồng mẫu lớn sản xuất lúa chất lượng cao với quy mô từ 100ha trở lên/cánh đồng tại 86 hợp tác xã nông nghiệp của 14 huyện, cho hiệu quả kinh tế cao hơn 25-30% sản xuất lúa truyền thống. Từ nay đến năm 2020, Hà Nội phấn đấu diện tích lúa chất lượng cao đạt từ 55.000 đến 60.000ha canh tác (chiếm khoảng 55-60% tổng diện tích gieo trồng lúa).

Thực tế cho thấy, để phân khúc xuất khẩu gạo chuyển hướng sang gạo chất lượng cao thì việc chuyển dịch cơ cấu sản xuất tại các địa phương là giải pháp mang tính mấu chốt. Theo Thứ trưởng Bộ Công Thương Trần Quốc Khánh, sản xuất lúa gạo cần dựa theo thị trường để có định hướng sản xuất, tránh “cung vượt cầu” hoặc rơi vào phân khúc thị trường thứ cấp sẽ ảnh hưởng đến giá trị xuất xuất khẩu.

Đa dạng hóa thị trường

Mặc dù gạo Việt Nam đã được xuất sang hơn 150 quốc gia và vùng lãnh thổ, song thị trường vẫn chưa được đa dạng hóa. Hiện châu Á vẫn là thị trường xuất khẩu gạo chính của Việt Nam, chiếm hơn 60% lượng gạo xuất khẩu; tiếp đến là thị trường châu Phi 22%, châu Mỹ 8%, châu Âu 5% và khu vực khác 5%.

Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) Trần Thanh Hải cho rằng, đối với xuất khẩu gạo hiện nay, ngoài vấn đề thay đổi cơ cấu giống sản xuất, nâng cao chất lượng, đổi mới công nghệ trong phơi, sấy thì thị trường là hạn chế cần sớm được khắc phục.

Để nâng cao sức cạnh tranh cho hạt gạo Việt Nam trên thị trường thế giới, Bộ Công Thương đã chủ trì Đề án xây dựng và phát triển thương hiệu gạo. Trong đó, tập trung xây dựng hình ảnh về hạt gạo Việt Nam, quảng bá về nền sản xuất lúa gạo của Việt Nam; đồng thời, giới thiệu những ứng dụng tiên tiến, khẳng định chất lượng gạo Việt.

Cùng với đó, các doanh nghiệp sản xuất, xuất khẩu gạo cần chung tay kết nối, quảng bá liên kết trong xuất khẩu gạo. Với những tháo gỡ về chính sách, thị trường từ phía Nhà nước và các bộ, ngành thì các doanh nghiệp cần hoạt động theo mục tiêu chung, trong đó liên kết với nông dân để hình thành chuỗi sản xuất khép kín; mở rộng tìm kiếm thị trường, đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Theo mục tiêu của ngành lúa gạo, đến năm 2030, thị trường châu Á chiếm khoảng 50%, châu Phi 25%, châu Mỹ 10%, châu Âu 6% và khu vực khác 9%...

Để giúp doanh nghiệp mở rộng thị trường, thời gian tới, Bộ Công Thương và Bộ NN&PTNT sẽ đẩy mạnh xúc tiến đến các thị trường khác, đặc biệt là khu vực châu Phi, Trung Đông, các nước Tây Á, Nam Á; tiếp đó là khu vực thị trường châu Âu, Nga...

“Đây là khối thị trường khá tiềm năng. Dù khối lượng gạo tiêu thụ có thể không lớn bằng các thị trường truyền thống, song đây là thị trường tiêu thụ các loại gạo cao cấp. Điều này sẽ góp phần rất lớn trong việc nâng cao giá trị xuất khẩu gạo Việt Nam", ông Trần Thanh Hải khẳng định.