Xét xử vi phạm trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội: Áp dụng chế tài nghiêm khắc nhất

Khó khăn trong thực tiễn xét xử

Theo Phó Tổng Giám đốc bảo hiểm xã hội (BHXH) Việt Nam Đào Việt Ánh, toàn quốc hiện có trên 30% lực lượng lao động tham gia BHXH, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), gần 90% dân số tham gia bảo hiểm y tế (BHYT). Việc thực hiện các chính sách về BHXH gặp không ít khó khăn, thách thức.

Hiện nay, trên cả nước, tuy nợ BHXH, BHYT, BHTN đều giảm so với các tháng trước nhưng đến nay, số nợ của hơn 55.000 đơn vị sử dụng lao động vẫn là hơn 6.000 tỷ đồng, tác động đến hàng trăm nghìn người lao động. Vì vậy, việc ban hành Nghị quyết số 05/2019/NQ-HĐTP là rất cần thiết để tháo gỡ nhiều vướng mắc trong quá trình xử lý hình sự các hành vi vi phạm trong lĩnh vực BHXH.

“Hiện nay, các tình tiết, hành vi vi phạm trong quy định có nhiều điểm cần phải hướng dẫn, trong đó, tư cách của cơ quan BHXH tham gia tố tụng cũng chưa được hướng dẫn cụ thể. Đối với các hành vi vi phạm trước năm 2018 xử lý như thế nào cũng là khó khăn, vướng mắc”, ông Đào Việt Ánh cho biết.

Ông Nguyễn Trí Tuệ, Phó Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao cho biết, để kịp thời đáp ứng yêu cầu của công tác phòng, chống tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, khắc phục những bất cập, hạn chế trong thực tiễn xét xử, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao đã ban hành nghị quyết nói trên hướng dẫn áp dụng Điều 214 về tội gian lận BHXH, BHTN, Điều 215 về tội gian lận BHYT và Điều 216 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động của Bộ luật Hình sự.

Chế tài nghiêm khắc nhất

Nghị quyết 05/2019/NQ-HĐTP gồm 8 điều tập trung vào các nội dung, trong đó đáng chú ý nhất là quy định một số trường hợp truy cứu trách nhiệm hình sự, xử lý hành vi trốn đóng trước ngày 1-1-2018, xác định tư cách tố tụng của cơ quan BHXH, tổ chức thực hiện, hiệu lực thi hành.

Theo ông Nguyễn Trí Tuệ: “Khi nghị quyết này được thực hiện, cơ chế xử lý từ cơ quan thanh tra của đơn vị bảo hiểm, đến các cơ quan điều tra truy tố xét xử sẽ thuận lợi. Nếu doanh nghiệp xâm phạm đến quyền lợi của người lao động thì sẽ bị xem xét, truy tố hình sự, đây là biện pháp chế tài cứng rắn nhất trong các quy định của pháp luật”.

Ông Nguyễn Trí Tuệ nhấn mạnh, theo quy định của Bộ luật Hình sự, không chỉ cơ quan BHXH và tổ chức công đoàn, mà bất kỳ ai phát hiện hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cũng có quyền gửi đơn tố cáo đến các cơ quan chức năng để xem xét khởi tố. Bởi việc trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN không còn là hành vi chỉ khởi kiện dân sự. Công đoàn nếu thấy có dấu hiệu vi phạm có quyền gửi văn bản đến cơ quan điều tra xem xét khởi tố.

“Đồng thời, nghị quyết đã xác định trách nhiệm của tổ chức công đoàn, cơ quan BHXH trong quá trình khởi tố”, ông Nguyễn Trí Tuệ cho biết.

Tại Bảo hiểm xã hội Hà Nội, ông Trần Nam Hà, Phó Chánh Tòa hình sự, Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội cũng đã phổ biến Nghị quyết 05/2019/NQ-HĐTP. Trong 8 điều của nghị quyết, ông Trần Nam Hà nhấn mạnh nội dung BHYT.

Theo đó, hình thức phạt tiền, phạt cải tạo không giam giữ đến 2 năm hoặc phạt tù từ 3 tháng đến 10 năm... có thể được tuyên cho những hành vi: Lập hồ sơ bệnh án, kê đơn thuốc khống hoặc kê tăng số lượng, chi phí giường bệnh và các chi phí khác mà thực tế người bệnh không sử dụng; giả mạo hồ sơ, thẻ BHYT… trong khám chữa bệnh, hưởng chế độ BHYT trái quy định, chiếm đoạt từ 10 triệu đồng hoặc gây thiệt hại từ 20 triệu đồng trở lên… Người phạm tội còn có thể phải chịu các hình thức xử phạt bổ sung: Phạt tiền từ 10 đến 100 triệu đồng; cấm đảm nhiệm chức vụ; cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 1 đến 5 năm.

Ông Trần Nam Hà cũng nhấn mạnh một số tình tiết quy định khung hình phạt; truy cứu trách nhiệm hình sự trong một số trường hợp cụ thể; xác định cơ quan BHXH tham gia tố tụng với tư cách người bị hại trong các vụ án gian lận, trốn đóng BHXH, BHYT...

Ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội đánh giá cao nội dung của nghị quyết và mong rằng, sau khi nghị quyết được ban hành, các quy định của Bộ luật Hình sự sẽ được triển khai, áp dụng đồng bộ, thống nhất trong thực tiễn, qua đó sẽ tăng cường tính răn đe, cảnh báo và bảo vệ tốt hơn quyền, lợi ích hợp pháp của người lao động và của cơ quan BHXH trong lĩnh vực BHXH, BHYT và BHTN.