Vì sao giá ôtô ở VN quá cao?

Cửa hàng mua bán ôtô trên đường Láng Hạ - Hà Nội

Đây là câu hỏi mà Thủ tướng yêu cầu Bộ Tài chính tìm hiểu để trả lời. Và phải mất thời gian khá lâu, mới đây bộ này mới có thể có báo cáo với nội dung: Giá ôtô sản xuất tại VN cao nguyên nhân chính là do các DN độc quyền, ép giá người tiêu dùng để hưởng lợi nhuận cao. Mặc dù vậy, theo Bộ Tài chính đây là mặt hàng Nhà nước không quản lý giá nên cứ để... cho thị trường điều tiết.

Trăm dâu đổ đầu người tiêu dùng
Cả nước hiện có 6 liên doanh đang sản xuất lắp ráp ôtô. Với các chính sách ưu đãi của Nhà nước, các liên doanh này đang thể hiện sự độc quyền của mình trong lĩnh vực này. Việc làm được xem là "bất thường" nhưng đã diễn ra khá quen thuộc từ nhiều năm nay là các DN sản xuất, lắp ráp ôtô không muốn công khai báo cáo hoặc báo cáo không đầy đủ các thông tin về tình hình sản xuất, tiêu thụ, chi phí... cũng như các yếu tố hình thành nên giá bán. Cho nên dù là Bộ Tài chính, nhưng việc khảo sát, thu thập số liệu về giá bán và tình hình tiêu thụ ôtô trong nước không phải là nhiệm vụ dễ dàng và có thể làm nhanh chóng. Bộ này, nhờ có trong tay hệ thống các cục thuế địa phương nên vẫn có thể kiểm tra và nắm được số liệu "chuẩn", để từ đó phân tích và hiểu rõ được bản chất của vấn đề vì sao giá xe ôtô lắp ráp tại VN cao.

Có thể nói việc xe ôtô lắp ráp sản xuất tại VN có mức giá cao nhất trong khu vực không còn là thông tin "mới" đối với người dân VN nữa. Từ nhiều năm nay, mặc dù Chính phủ đã có nhiều chính sách ưu đãi, bảo hộ các liên doanh sản xuất ôtô trong nước nhưng người dân VN vẫn phải mua xe với giá cao (trung bình cao hơn khoảng từ 1,3 đến 1,8 lần so với giá xe sản xuất chính hãng và các nước ASEAN). Không những thế, các đợt tăng giá xe vẫn liên tục diễn ra. Điển hình là đợt tăng giá năm 2004, tất cả các loại xe ôtô sản xuất trong nước đều đồng loạt tăng giá (mức tăng trung bình từ 11,9 đến 30,23%) và đợt tăng giá đầu năm nay.

Lý do tăng giá được các DN "vin" vào là do Chính phủ tăng thuế tiêu thụ đặc biệt (từ 1.1.2004 điều chỉnh tăng 19% thuế TTĐB đối với xe 5 chỗ ngồi trở xuống; 12% đối với xe từ 6 đến 15 chỗ ngồi và 4,5% đối với xe từ 16-24 chỗ). Song, theo phân tích từ những số liệu tài chính thực tế, Bộ Tài chính đã chỉ ra rằng, nguyên nhân chính khiến giá xe ôtô sản xuất tại VN cao "ngất ngưởng" như vậy là do giá NK bộ linh kiện của các DN cao, thậm chí cao hơn giá sản xuất ở chính hãng khá lớn (theo tính toán, cộng cả thuế NK, giá linh kiện NK sản xuất ôtô tại Việt Nam cao hơn các nước xung quanh và hãng sản xuất khá nhiều). Bên cạnh việc đẩy giá vào bộ linh kiện thì chi phí sản xuất của các DN cũng cao hơn so với các nước trong khu vực. Chỉ tính riêng mức hoa hồng đại lý (chi phí bán hàng) cũng đang chiếm từ 4-15% tổng chi phí sản xuất.

Song, nguyên nhân quan trọng nhất đẩy giá xe ôtô lên cao trong năm 2004 là hành vi "tát nước theo mưa", lợi dụng tăng thuế để tăng giá bán của các DN sản xuất lắp ráp ôtô. Trên thực tế, năm 2004, mức điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với xe 5 chỗ ngồi trở xuống là 19%; xe từ 6 đến 15 chỗ ngồi là 12% và từ 16-24 chỗ ngồi là 4,5%, song mức tăng giá của các DN đối với các loại xe đều tăng cao hơn mức tăng thuế của Chính phủ (từ 11,9% đến 30,23%). Đặc biệt là đối với các nhãn hiệu xe đang được ưa chuộng như Ford Laser 1.8 tăng 28,81%; Ford Mondeo tăng 24,06%; Toyota Camry 2.4 tăng 19,36%; Lanos (của Vidamco) tăng 28,06%; Mazda tăng 30,23%.

Kệ... cho thị trường điều tiết
Có thể nói, việc điều chỉnh tăng thuế của Chính phủ đã được thông báo và có lộ trình cách 5 năm nên đây hoàn toàn chẳng phải là điều bất ngờ đối với các DN.  Nhưng thay vì chuẩn bị một chiến lược đầu tư, sản xuất kinh doanh hợp lý để thích ứng thì các DN chỉ biết nhăm nhăm tăng giá "đánh" vào người tiêu dùng, cứ thuế tăng thì  đơn giản nhất là "đổ" vào giá bán. Thời gian qua, các DN sản xuất lắp ráp ô tô đã được hưởng rất nhiều chính sách ưu đãi của Nhà nước như thuế NK, thuế TTĐB, hạn chế NK xe nguyên chiếc, bảo hộ tiêu thụ trong nước..., nhưng các DN không những không thực hiện đúng cam kết và lộ trình tăng tỉ lệ nội địa hoá mà còn không giảm được giá bán. Thông qua những ưu đãi này các DN đã thu được lợi nhuận rất cao, đặc biệt là các hãng lớn. Theo Bộ Tài chính, các liên doanh sản xuất ôtô đều đạt mức lãi từ 11% đến 23% trên tổng doanh thu.

Điều đáng nói ở đây, Bộ Tài chính, mặc dù đã chỉ rõ ra hành vi độc quyền lợi dụng tăng giá của các DN sản xuất lắp ráp xe nhưng vẫn kiến nghị với Thủ tướng rằng ôtô không phải mặt hàng thuộc danh mục Nhà nước quản lý giá, giá bán ôtô trên thị trường cứ để do quan hệ cung cầu điều tiết.

Thậm chí, theo các cơ quan chức năng thì việc công bố tăng giá năm 2004 và năm 2005 của các DN sản xuất lắp ráp ôtô là nhằm gây áp lực đối với Chính phủ, đồng thời gây tâm lý đối với người tiêu dùng tạo cơn sốt mua xe giả tạo.

Phải chăng chúng ta cứ để mặc cho các liên doanh sản xuất lắp ráp ôtô mặc sức thao túng giá cả. Đến bao giờ người tiêu dùng Việt Nam mới được mua xe đúng với giá thật của nó?

- Ngành ôtô sản xuất trong nước đang được bảo hộ cao, do vậy, các DN có tâm lý khi thuế chưa tăng, giá bán đã tăng cao. Các DN luôn có xu hướng đưa giá bán ở mức gần bằng thuế NK xe nguyên chiếc cộng các khoản thuế phải nộp để thu lãi cao mà không nỗ lực điều chỉnh giảm chi phí.  -  Số thu NSNN từ ôtô tại một số tỉnh chiếm tỉ lệ rất lớn, đặc biệt như tỉnh Vĩnh Phúc, số thu từ Công ty Toyota VN khoảng trên 500 tỉ đồng trên tổng số 600 tỉ đồng. (Trích báo cáo của Bộ Tài chính gửi Chính phủ)

Theo LĐ