Tìm về chốn bình yên ở cố đô Polonnaruwa, Srilanka

Cố đô bình yên và cổ kính

Cố đô Anuradhapura là nơi đầu tiên Phật giáo du nhập vào Srilanka vì vậy được xem là thánh địa Phật giáo. Tuy nhiên, sau cuộc xâm lược của người Nam Ấn, Anuradhapura bị hủy diệt vào năm 993. Trung tâm Phật giáo được di chuyển tới Polonnaruwa và phát triển hưng thịnh nhất từ thế kỷ XII. Polonnaruwa nằm cách thủ đô Colombo 216km, cách thành phố Kandy 140km và cách Anuradhapura 104km. Tuy không có những kiến trúc đồ sộ nhưng nơi đây thu hút rất nhiều khách du lịch bởi cảnh quan yên lành và những dấu ấn lịch sử Phật giáo quan trọng.

Tôi đến cố đô Polonnaruwa vào một ngày mùa xuân, không khí mát mẻ hơi lành lạnh dù trời đầy nắng. Khác với thủ đô Colombo sôi động, náo nhiệt, Polonnaruwa đem lại cảm giác rất thanh bình và yên ả. Dòng sông lững lờ trôi, những con đường vắng vẻ với hai bên là hàng cây xanh mướt. Thấp thoáng ẩn hiện trong tán lá cây là những phế tích rêu phong cổ kính đã tồn tại hàng trăm năm nay. Không gian yên tĩnh trầm mặc. Thấp thoáng dưới những bóng cây là hình ảnh khách du lịch đang ngồi đọc sách, tận hưởng những phút giây sống chậm, thoải mái. Dường như tất cả ồn ào của guồng quay cuộc sống hiện đại đều được gác sang một bên.

Tôi thuê một chiếc xe đạp để cảm nhận cố đô một thời vang bóng theo cách giản dị nhất có thể. Trong những ngày ở Polonnaruwa, khi đạp xe thong dong tận hưởng những cơn gió mát, hít căng lồng ngực bầu không khí trong lành, tôi đã gặp rất nhiều người dân hiền hậu và mến khách, tận tình chỉ đường và dặn dò tỉ mỉ những gì cần chú ý khi ghé thăm các di tích. Tới mỗi phế tích, tôi đều dựng xe ở một gốc cây bên ngoài và mải mê khám phá những ngôi bảo tháp, tượng Phật được chạm khắc tinh xảo và rất có hồn.

Dấu ấn Phật giáo đậm nét

Với nghệ thuật khắc tượng và kiến trúc Phật giáo phát triển đỉnh cao, cố đô Polonnaruwa đã được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới vào năm 1982.

Gal Vihara là ngôi chùa cổ được đức vua Parakramabahu đệ nhất xây dựng vào thế kỷ XII. Nơi đây có 4 bức tượng được gọt đẽo từ một tảng đá lớn miêu tả những thời điểm ý nghĩa trong cuộc đời của đức Phật. Bức tượng đầu tiên cao 4,6m khắc họa đức Phật đang tọa thiền trên đài sen. Phía sau là một vòm cung với cảnh núi sông, thành trì và những con thủy quái mình cá đầu voi. Tiếp theo, trong động Vijjadhara là pho tượng cao 1,4m khắc họa đức Phật đang nhập định dưới mái vòm có các vị Bồ Tát đang đảnh lễ. Bức tượng thứ ba là pho tượng Phật đứng cao 6,9m tọa trên đài sen, dựa lưng thư thả vào vách núi, hai tay khoanh trước ngực. Bức tượng cuối cùng mô tả đức Phật niết bàn tư thế nằm nghiêng dài tới 14m. Cả 4 pho tượng đều có thần thái rất sinh động, toát lên một vẻ từ bi và thanh thản. Di tích này được bảo tồn rất tốt cho tới ngày nay và là minh chứng điển hình cho nghệ thuật chạm khắc đá đỉnh cao của các nghệ nhân đất nước Tích Lan xưa.

Di tích ấn tượng nhất ở Polonnaruwa là Nhà thánh tích hình tròn (The Vatadage). Được bao bọc bởi một bức tường hình tròn với đường kính 18m, 4 cổng vào đều được trang trí với hình ảnh những vị thần giữ cổng và một tảng đá mặt trăng hình bán nguyệt - moonstone. Đá mặt trăng gồm một nửa hoa sen được điêu khắc ở giữa tảng đá, tán lá liyavel, ba vòng tròn khắc họa ba loại thú đang diễu hành là ngựa, voi và thiên nga. Thiên nga chính là Hamsa trong tiếng Phạn, tượng trưng cho sự tương phản giữa Thiện và Ác. Ngựa và voi thể hiện cuộc đời của con người qua các giai đoạn sinh, lão, bệnh, tử. Vòng tròn ngoài cùng khắc các ngọn lửa, đại diện cho vòng đời không bao giờ kết thúc và những nỗi đau mà con người trải qua. Các biểu tượng được khắc họa trên đá mặt trăng đại diện cho các giáo lý cốt lõi của Phật giáo. Ở 4 cổng vào của Nhà thánh tích hình tròn là 4 tượng Phật bằng đá, quay mặt về 4 hướng. Ba trong số 4 bức tượng này đều còn nguyên vẹn qua hàng trăm năm nay. Người dân địa phương thường đem hoa hoặc trái cây lên dâng Phật với lòng thành kính sâu xa.

Polonnaruwa còn có rất nhiều di tích rất ấn tượng khác để bạn thăm thú như bảo tháp Rankot Vihara cao 55m, hình vòm cung, kiến trúc mô phỏng theo những đại bảo tháp ở Anuradhapura. Bảo tháp trắng Dagaba Kiri Vihara vẫn giữ được nguyên vẹn sau 700 năm. Tượng Phật Lankatilaka cao 12m được làm hoàn toàn bằng gạch, các bức tường bên ngoài có rất nhiều thiết kế chạm khắc tinh xảo. Ngoài ra còn có quần thể cung điện hoàng gia Vejayanta Pasada, phòng họp quốc hội và bể tắm hoa sen Nelum Pokuna (Lotus Bath) được vua Parakramabahu I xây dựng từ thế kỷ XII...

Chọn cho mình một góc nhỏ dưới tán cây và dải lungta đầy màu sắc, tôi tìm thấy bình yên khi ngắm những bức tường gạch đỏ cao vút, mái vòm cong cong của bảo tháp, khuôn mặt từ bi của tượng Phật. Lặng lẽ và thành kính, tôi đặt tay lên từng viên gạch không biết có tuổi đời gấp bao nhiêu lần tuổi của tôi, cố gắng cảm nhận về một thời huy hoàng của nơi đã từng là trung tâm tôn giáo và văn hóa Phật giáo lớn nhất của vương quốc Tích Lan xưa.