Sóng gió từ Catalonia

Cuộc trưng cầu dân ý mà khu vực này lên kế hoạch tổ chức vào cuối năm nay đang đẩy các nhà lãnh đạo của Tây Ban Nha đứng trước bài toán khó về phong trào đòi độc lập ngày càng bùng phát mạnh mẽ.

Ngày 30-7, lãnh đạo chính quyền vùng Catalonia đã tiến hành đàm phán với Thủ tướng Tây Ban Nha Mariano Rajoy như nỗ lực cuối cùng nhằm tránh một cuộc đối đầu về thể chế giữa Chính phủ Tây Ban Nha và vùng lãnh thổ phía đông bắc của quốc gia Nam Âu này. Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh thủ lĩnh mới của đảng Xã hội đối lập Tây Ban Nha, ông Pedro Sanchez đã kêu gọi sửa đổi hiến pháp, mở đường để Tây Ban Nha chuyển sang chế độ nhà nước liên bang. Tuy nhiên, cuộc gặp đã không thể đi đến một thống nhất chung khi ông Artur Mas, lãnh đạo chính quyền vùng Catalonia từ năm 2010, kiên quyết tổ chức cuộc trưng cầu dân ý về độc lập của vùng Catalonia vào cuối năm nay bất chấp sự phản đối của Thủ tướng Mariano Rajoy vì cho rằng đây là hành động vi hiến.

Có thể nói, tinh thần dân tộc của vùng Catalonia không phải là điều quá mới mẻ. Với vị trí giáp biên giới Pháp, Catalonia từ lâu luôn được coi là một phần khác biệt so với phần còn lại của đất nước Tây Ban Nha, bởi họ có văn hóa và ngôn ngữ riêng. Ngoài ra, khu vực 7,5 triệu dân này luôn là trung tâm của sự thịnh vượng ở Tây Ban Nha. Xứ Catalonia đóng góp hơn 1/5 sản lượng kinh tế, chiếm 1/4 lượng xuất khẩu của cả Tây Ban Nha.

Theo các nhà phân tích, phong trào đòi độc lập bùng phát mạnh là do người dân cảm thấy họ đang phải đóng thuế nhiều hơn để cứu trợ các khu vực nghèo khó khác trên toàn Tây Ban Nha. Trên thực tế, khi nền kinh tế phát triển ổn định, chẳng mấy người dân ở Catalonia để ý tới phiền toái nhỏ như vậy. Nhưng khi suy thoái nổ ra và tỷ lệ thất nghiệp ở Tây Ban Nha lên đến mức kỷ lục 25%, người dân khu vực này muốn có nhiều tiếng nói hơn đối với nền tài chính của riêng mình.

Việc Catalonia ly khai sẽ là thảm họa cho Tây Ban Nha vì nền kinh tế của vùng đất này sánh ngang mức trung bình của khu vực đồng tiền chung Châu Âu (Eurozone). Trong khi đó, phần còn lại của Tây Ban Nha chỉ được xếp vào nhóm nghèo nhất Eurozone như Hy Lạp và Bồ Đào Nha. Thế nhưng, ly khai cũng không phải là lựa chọn tốt nhất để Catalonia thoát khỏi vòng xoáy khủng hoảng của Tây Ban Nha mà ngược lại. Trước hết, tách khỏi Tây Ban Nha đồng nghĩa với việc Catalonia sẽ phải rời khỏi Eurozone và Liên minh Châu Âu (EU), ít nhất là ngắn hạn. Bên cạnh đó, Catalonia vẫn còn mắc nợ cao và tình hình sẽ nghiêm trọng hơn nếu không thể nhận cứu trợ từ các quỹ cứu trợ tài chính khu vực đồng euro. Thêm vào đó, nhiều khả năng GDP của xứ này sẽ giảm khoảng 20% do tình trạng chảy máu dòng vốn và nguy cơ bất ổn tài chính do phát hành đồng tiền mới. Chính vì vậy, nhiều ý kiến cho rằng những lời kêu gọi độc lập chẳng qua chỉ là điều kiện mặc cả của Chính phủ Catalonia với chính quyền trung ương chứ không phải là một khả năng có thể xảy ra.

Theo các chuyên gia kinh tế, cách tốt nhất trong thời điểm hiện nay là Catalonia và Chính phủ Tây Ban Nha cùng ngồi vào bàn thương lượng để tìm cách hóa giải những bất đồng, tránh một cú sốc mới cho nền kinh tế chung của Tây Ban Nha vốn đang mất dần sức kháng cự trước cuộc công phá dai dẳng của cơn bão khủng hoảng nợ công đang làm rung chuyển Châu Âu.