Quan hệ Nga - Ukraine: Căng thẳng leo thang

Trường học đã được mở cửa trở lại, nguồn cấp nước cho hơn 22.000 cư dân cũng được khôi phục sau một tuần bị cắt đứt bởi những đợt nã pháo giữa quân đội Chính phủ Ukraine và lực lượng ly khai. Trong 48 giờ qua, dù tình hình có phần lắng dịu, nhưng người dân khu vực này vẫn không khỏi lo sợ bạo lực nghiêm trọng hơn có thể bị châm ngòi bất cứ lúc nào khi căng thẳng leo thang. Tới nay, Kiev và Mátxcơva vẫn liên tục cáo buộc nhau đã có những hành vi kích động các lực lượng trong khu vực.

Kể từ ngày 28-1, trong vòng một tuần đã có hơn 400 lượt nã pháo và rocket diễn ra tại Avdiyivka bất kể ngày đêm, biến thành phố công nghiệp này thành một đống đổ nát hoàn toàn trong khi xe thiết giáp và binh lính tràn ngập mọi con phố. Đáng chú ý, sự hiện diện của vũ khí hạng nặng và súng cối đã khiến quân đội Ukraine chịu chỉ trích vi phạm thỏa thuận ngừng bắn Minsk ký kết hồi tháng 2-2015, vốn yêu cầu phải rút các vũ khí trên ra khỏi tiền tuyến ít nhất là 30km. Theo báo cáo của Bộ Quốc phòng Nga ngày 5-2, Ukraine không những không rút các thiết bị kỹ thuật quân sự mà còn tiếp tục chuyển đến mặt trận nhiều loại vũ khí hiện đại, trong đó bao gồm cả pháo phản lực Grad, súng cối tự hành Nona-S, pháo tự hành 2S1 Gvozdika 122mm, pháo tự hành Akatsiya 152mm và cả hệ thống tên lửa đất đối không Osa…

Ông Eduard Basurin, Phát ngôn viên Chỉ huy chiến dịch của nước Cộng hòa Nhân dân Donetsk cáo buộc Chỉ huy lực lượng quân đội Ukraine từ chối thực thi thỏa thuận Minsk, không rút vũ khí hạng nặng khỏi đường giới tuyến mà thay vào đó lại tăng cường lực lượng trong khu vực. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine Petro Poroshenko tuyên bố tất cả các đơn vị quân đội nước này đang hiện diện trên tuyến biên giới với Crimea và Donbass sẽ luôn trong trạng thái sẵn sàng chiến đấu toàn diện. Tương tự như vậy, người đứng đầu Nhà nước Cộng hòa Nhân dân tự xưng Donetsk Alexander Zakharchenko cho biết đã ra lệnh thắt chặt các lệnh giới nghiêm, yêu cầu các bộ trưởng rút ngắn kỳ nghỉ và đưa quân đội vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu.

Trước tình hình đối đầu đầy phức tạp như vậy, quốc tế lại thể hiện những quan điểm khác biệt. Bất chấp việc còn phụ thuộc vào dầu mỏ và khí đốt từ Nga, Liên minh Châu Âu (EU) vẫn kiên quyết duy trì các lệnh cấm vận cho tới khi nào Mátxcơva chịu ngừng hỗ trợ cho các lực lượng ly khai tại miền Đông Ukraine, đồng thời khẳng định sẽ không bao giờ công nhận việc Nga sáp nhập bán đảo Crimea hồi năm 2014. Trong khi đó, tân Tổng thống Mỹ Donald Trump với mong muốn tạo quan hệ nồng ấm hơn với Nga đã đề xuất giảm nhẹ các lệnh cấm vận để đổi lại việc Mátxcơva cắt giảm kho vũ khí hạt nhân - quan điểm mà các nhà ngoại giao của EU lại phản đối kịch liệt.

Như thế, hai bên chỉ có một điểm chung là sẽ không bỏ hoàn toàn các lệnh cấm vận trừ khi Nga rút khỏi Crimea. Mặt khác, trong cuộc điện đàm đầu tiên với Tổng thống Ukraine ngày 4-2, ông D.Trump cũng tỏ ra không mấy mặn mà với những bày tỏ đầy cấp bách của người đồng cấp. Thay vào đó, ông chủ Nhà Trắng chỉ cho biết sẵn sàng hợp tác với cả Nga, Ukraine và các bên liên quan để có thể giúp Kiev "hạ nhiệt" xung đột, ổn định hòa bình. Động thái này có phần trái ngược với nỗ lực kêu gọi bày tỏ sự ủng hộ đối với Kiev của 14 nước EU với những biện pháp cụ thể như thông qua yêu cầu miễn thị thực đối với công dân Ukraine, triển khai toàn diện thỏa thuận thương mại tự do EU - Ukraine…

Có thể thấy rằng, việc nhận được một số đề nghị mang tính nguyên tắc từ phía Mỹ cũng như những động thái ủng hộ gián tiếp của EU khiến Kiev không khỏi lo ngại về tính hiệu quả của cam kết quyết tâm góp phần ổn định tình hình ở Ukraine trước đó của các bên. Giữa bối cảnh ấy, căng thẳng khu vực vẫn tiếp tục leo thang dẫn tới nguy cơ đổ vỡ hoàn toàn của thỏa thuận Minsk. Còn cuộc sống và sinh mệnh của hơn 22.000 người dân trong khu vực vẫn ở thế “ngàn cân treo sợi tóc” giữa cái lạnh -18 độ C.