Phát huy vai trò hương ước, quy ước

“Lỗ hổng” trong xây dựng, thực thi

Hà Nội hiện có hàng nghìn hương ước, quy ước được duy trì thực hiện tại các làng, thôn, tổ dân phố. Trong đó, nhiều văn bản quy định quy tắc ứng xử được cộng đồng đánh giá cao, góp phần tích cực trong bảo tồn văn hóa truyền thống, xây dựng nếp sống văn minh, như: Hương ước, quy ước làng Bát Tràng (huyện Gia Lâm), làng Đông Ngạc (quận Bắc Từ Liêm), làng Phú Thứ (quận Nam Từ Liêm)...  

Bên cạnh những hương ước, quy ước được xây dựng, thực thi hiệu quả, vẫn có không ít những bản cam kết cộng đồng chưa phát huy tốt vai trò, chức năng do những “lỗ hổng” đến từ quá trình hình thành nội dung cũng như cách thức triển khai thực hiện. Theo Phó Trưởng phòng Xây dựng nếp sống văn hóa và gia đình (Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội) Nguyễn Thành Tuyên, nhiều hương ước, quy ước có nội dung sơ sài, dập khuôn các quy định của pháp luật hay hương ước, quy ước mẫu. Có văn bản lại tồn tại những quy định không đúng tinh thần pháp luật, can thiệp sâu vào đời sống cá nhân... Nhiều nơi, hương ước, quy ước chưa thực sự đi vào cuộc sống, do nhiều nguyên nhân khác nhau.

Trưởng phòng Văn hóa - Thông tin huyện Thanh Oai Trần Văn Lợi cho biết, trên địa bàn huyện vẫn tồn tại không ít hương ước, quy ước quy định những điều khoản không xuất phát từ nhu cầu thực tế địa phương. “Năm 2017, huyện Thanh Oai đã tiến hành tổng rà soát, sửa đổi, bổ sung hương ước, quy ước, song do trình độ cán bộ địa phương còn hạn chế, sự phối hợp giữa các phòng, ban chưa chặt chẽ, nên việc sửa đổi, bổ sung chưa đạt kết quả như mong muốn”, ông Trần Văn Lợi chia sẻ.  

Liên quan đến vấn đề này, ông Nguyễn Văn Minh, tổ dân phố 17, phường Khương Mai (quận Thanh Xuân) cho rằng, công tác tuyên truyền, phổ biến hương ước, quy ước chưa thường xuyên, khiến việc thực hiện những cam kết chung còn lỏng lẻo, nặng tính hình thức. Nhiều người dân, nhất là giới trẻ chưa biết tới sự hiện hữu của nội dung này.  

Tăng sức mạnh cho hương ước, quy ước

Những tồn tại, hạn chế trong xây dựng, thực thi hương ước, quy ước của Hà Nội cũng là thực trạng chung của nhiều tỉnh, thành phố trên cả nước. Để khắc phục những hạn chế đó, đồng thời phát huy vai trò của hương ước, quy ước trong đời sống, ngày 3-1-2020, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành Kế hoạch công tác quản lý về xây dựng, thực hiện quy ước, hương ước năm 2020, trong đó yêu cầu tổng rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc xây dựng mới hương ước, quy ước trên địa bàn cả nước.

Để thực hiện tốt kế hoạch này, Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Trịnh Thị Thủy đề nghị, các địa phương cần tuân thủ chặt chẽ quy trình rà soát, sửa đổi cũng như xây dựng mới hương ước, quy ước, bảo đảm yếu tố tự nguyện, trên cơ sở thỏa thuận, thống nhất của cộng đồng dân cư. Những nội dung không phù hợp với tinh thần của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, nội dung trái quy định pháp luật phải được loại bỏ...

Theo PGS.TS Bùi Xuân Đính, Viện Dân tộc học (Viện Hàn lâm khoa học xã hội Việt Nam), kế hoạch công tác quản lý về xây dựng, thực hiện quy ước, hương ước sẽ giúp hoàn thiện quy trình hình thành nội dung, triển khai thực hiện, tạo chiều sâu cho bản cam kết cộng đồng phát huy hiệu quả. “Cần tăng cường hơn nữa công tác phối hợp kiểm tra việc xây dựng, thực thi hương ước; tiếp tục rà soát, đề xuất hoàn thiện, sửa đổi, bổ sung thể chế, văn bản có liên quan cũng như có giải pháp hỗ trợ kinh phí tổ chức tuyên truyền, thực hiện, góp phần nâng cao “sức mạnh”, sự ảnh hưởng của bản thỏa thuận này”, PGS.TS Bùi Xuân Đính nhấn mạnh.

Nhằm hiện thực hóa kế hoạch của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội đã xây dựng kế hoạch “Thực hiện công tác quản lý về xây dựng, thực hiện quy ước, hương ước trên địa bàn thành phố Hà Nội năm 2020”. Phó Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bùi Thị Thu Hiền cho biết, nhiều giải pháp nhằm đẩy mạnh hiệu quả xây dựng, thực thi hương ước, quy ước trong đời sống dân cư sẽ được thực hiện, như: Tổ chức các lớp tập huấn hướng dẫn nghiệp vụ xây dựng quy ước, hương ước; thực hiện rà soát, kiểm kê các tập quán xã hội tốt đẹp để nghiên cứu đưa vào mẫu quy ước, hương ước; tổ chức hội thảo đánh giá các phong tục tập quán xã hội tốt đẹp để lựa chọn đưa vào quy ước, hương ước phù hợp với đặc thù các địa phương. Qua đó thúc đẩy hơn nữa phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” tại các làng, thôn, tổ dân phố.