Những vần thơ chở đầy kiến thức lịch sử

Nhà thơ Lại Hồng Khánh quê ở Phú Xuyên, Hà Nội, tốt nghiệp Khoa Ngữ văn Đại học Tổng hợp (nay là ĐH Khoa học xã hội và Nhân văn, ĐH Quốc gia Hà Nội). Từng khoác áo lính vào chiến trường và nhiều năm làm công tác tư tưởng văn hóa ở Thủ đô, đi rồi gặp nhiều người, sẵn tâm hồn thi sĩ, ông lồng thơ văn vào những buổi nói chuyện, thấy mọi người chăm chú, thích thú hơn hẳn. Chợt nghĩ, thơ văn quả dễ đi vào lòng người. Với nữa, là người quan tâm đến những giá trị truyền thống, ông không khỏi trăn trở về vấn đề dạy sử và học sử hiện nay. "Những trang sử đầy số liệu, chi chít chữ khiến các bạn trẻ nản lòng, quay lưng với môn sử. Chi bằng thay đổi đi một chút, dùng thơ chép sử”, tác giả Lại Hồng Khánh nảy ra ý định và thực hiện.

Điểm thú vị ở những bài thơ ấy của ông không chỉ là có vần có điệu, ăm ắp thông tin lịch sử trong câu từ hàm súc mà còn được viết dưới dạng thơ đố. Chẳng hạn đọc: "Ngôi nhà nhỏ/Giữa một làng quê nhỏ/Mà cho ta thổn thức/Một Ức Trai/Nhị Khê đó/Trên bản đồ đất Việt/Sáng lung linh/Như triệu tượng đài" có thể đoán là về danh nhân Nguyễn Trãi; hay "Là một nhà cách mạng kiên trung/Là anh cả của đội quân bách thắng/Là người con miền biển xanh cát trắng/Là vị tướng trầm hùng ở giữa lòng dân" thì đúng là Đại tướng Võ Nguyên Giáp; rồi "Sông Lô chảy giữa Làng tôi/Cung đàn xưa thắm mây trời Bắc Sơn/Bến xuân náo nức yêu thương/Tiến quân ca thắp sáng đường ta đi" hẳn viết về tác giả Quốc ca Việt Nam - nhạc sĩ Văn Cao đó. Thơ đố là vậy, khơi gợi, kích thích sự tò mò, ham tìm hiểu của người đọc hơn. Nhưng tác giả không quá khắt khe, nếu chưa đoán ra thì độc giả xem ngay cuối trang, có giải đáp từng bài thơ viết về ai.

Để làm được những vần thơ chắt lọc những điểm tiêu biểu, để lại dấu ấn của danh nhân trong một vài câu thơ, hẳn là năng khiếu cùng lao động trí tuệ tỉ mỉ mới thành công. Những danh nhân mà tác giả viết đều tiêu biểu, không chỉ ở lĩnh vực văn hóa mà còn nhiều lĩnh vực khác, có nhà giáo Chu Văn An, sử gia Ngô Sĩ Liên, danh tướng Yết Kiêu, nữ sĩ Hồ Xuân Hương, thi sĩ Tản Đà, nhà văn Nam Cao, danh họa Bùi Xuân Phái, thi sĩ Hàn Mạc Tử, nhà thơ Nguyễn Bính, nhà viết kịch Tào Mạt, nhà văn Tô Hoài, Bí thư Tỉnh ủy Kim Ngọc “cha đẻ của đổi mới nông nghiệp”, GS Phan Cự Đệ, GS Hà Minh Đức, PGS nhà giáo Văn Như Cương, NSND Thu Hiền, GS Ngô Bảo Châu…

Cũng với cảm hứng như thế, nhà thơ Phạm Phương Thảo có viết tặng nhà thơ Lại Hồng Khánh: "Giọt thời gian lấp lánh rơi/Ánh trăng ngày giấu vào nơi thị thành/Tháng năm nỗi nhớ còn xanh/Trái tim mùa hạ trổ nhành đơm bông/Vơi thu anh giấu trong lòng/Vầng trăng Kinh Bắc tỏa trong đóa cười/Cánh rừng ghi dọc người ơi/Trắng câu đò gọi một đời văn chương". Để thấy, chân dung nhà thơ Lại Hồng Khánh - một đời văn chương, không chỉ có tập "Chở đầy thời gian" ý nghĩa này.

Cuốn sách in lần đầu năm 2014, rồi cứ đầy dần trong những lần xuất bản tiếp theo, như tác giả nói: "Tôi không phải người nghiên cứu sử chuyên nghiệp, đọc đến đâu, nhớ đến ai thì tôi đặt bút viết". Sách ra mỗi lần thường được tác giả tặng hết cho bạn hữu văn chương, các trường học, thư viện.