Làng gia cầm Hà Vĩ

Hôm qua…

Một góc chợ gia cầm Hà Vĩ.

Nhà nông thường coi "con trâu là đầu cơ nghiệp" nhưng ở Hà Vĩ con gà mới chính là cơ nghiệp của bà con. Họ giàu lên nhờ gà và nhiều gia đình cũng từng khuynh gia bại sản vì gà. Từ đầu những năm 90 thế kỷ trước, khi rộ lên việc nuôi gà công nghiệp, dân Hà Vĩ lục tục xây chuồng trại rồi mua giống về nuôi. Khắp làng đâu đâu cũng nghe tiếng gà. Cuộc sống khá giả hơn khi nhiều nhà nhờ chăn nuôi gà mà mua sắm được ti vi, xe máy, thậm chí xây được nhà mới. "Thừa thắng xốc tới", nhiều gia đình vay vốn, cầm cố nhà cửa, đất đai để đầu tư vào gà. Thế nhưng, niềm vui ngắn chẳng tày gang. Năm 1995-1996, hàng nghìn con gà đến kỳ xuất chuồng thì đột nhiên đổ bệnh, mặt khác cung vượt quá cầu, khách buôn không về "ăn" hàng nhiều như trước. Cả làng lúc đó tràn ngập không khí u ám. Những người phụ nữ trong làng nhìn cả cơ nghiệp của mình tàn lụi thì xót của, cố vớt vát bằng cách thử giết mổ vài con mang bán cho các nhà hàng rồi bán rong ở Hà Nội, Hà Đông... Có người năng động, bắt mối được với các khách sạn, nhà hàng, các quán cơm bình dân, số lượng tiêu thụ được có khi đến hàng trăm con. Số gà tồn trong chuồng nhờ thế cứ vơi dần.

Từ sau đận ấy, dân Hà Vĩ "cạch" hẳn nuôi gà nhưng họ lại có một nghề mới đầy hứa hẹn đó là đi gom gà ở khắp các địa phương về bán lại cho các thương lái quanh vùng. Tiếng lành đồn xa, các chủ buôn bán gia cầm lớn từ Thanh Hóa, Nghệ An, Quảng Ninh, Hải Phòng, Lào Cai, Sơn La… cũng tìm về chợ. Làng Hà Vỹ có 700 hộ thì đã có trên 600 hộ chuyển sang giết mổ gia cầm để kiếm sống. Mỗi ngày ở đây còn xuất buôn từ 15.000 đến 30.000 con gia cầm. Họ gọi chợ gia cầm này với nhiều tên gọi khác nhau "làng gà", "kinh đô gia cầm"… Tuy nhiên ít ai biết được rằng, kinh đô gia cầm lớn nhất miền Bắc ấy được hình thành chỉ từ một chợ làng, nằm ngay gốc đa ven đường. Theo năm tháng lớn dần lên, chợ nhỏ, người đông, ô nhiễm môi trường gia tăng… cơ quan chức năng và chính quyền địa phương thấy bức xúc cần xây dựng chợ mới. Chợ mới từ lúc manh nha cho đến nay sắp khánh thành phải mất 6 năm với rất nhiều lần điều chỉnh vốn đầu tư.

Hôm nay và ngày mai

Khi Hà Nội có dịch cúm gia cầm H5N1, chợ Hà Vĩ vẫn cơ man là gà, vịt, ngan. Người dân vẫn thản nhiên bên những lồng gà, vịt lớn (mỗi lồng vài chục con) mà không cần đeo khẩu trang. Họ đốt lửa, sưởi ấm ngay cạnh những quầy gà lớn, tranh thủ lúc trưa vắng khách, mấy chị còn tụm nhau lại, nướng trứng gà vừa đẻ ra bóc ăn ngon lành. Gặp trời lạnh, mưa phùn gió bấc, một công đôi việc, vừa sưởi ấm cho gà, cho mình lại vừa có cơ hội nướng trứng gà ăn. Chị Phạm Thị Thanh, một trong những người góp mặt ở chợ này từ những ngày đầu tiên cười bảo: "Ôi dào, cứ bảo dịch cúm nhưng qua mấy đận cả vùng này chả ai làm sao mới tài chứ. Nhà chị ở ngay giữa chợ, hằng ngày ông bà già và hai đứa trẻ con cứ chạy ra chạy vào, vẫn vô tư em ạ. Có lẽ ở đây miễn dịch rồi".

Anh Ngà, cán bộ Trạm Kiểm dịch gia cầm Hà Vĩ cho hay, một ngày làm việc bình thường của người dân ở đây bắt đầu từ 2-3 giờ sáng. Ánh đèn sáng trưng ở tất cả các ngõ ngách trong làng. Tiếng nồi niêu, xoong chậu loảng xoảng khiến không khí càng thêm náo nhiệt. Trung bình mỗi đêm, một hộ dân "hóa kiếp" khoảng 40-50 con gà, vịt. Vào đợt cao điểm như dịp lễ Tết, con số đó có thể lên tới hàng trăm. Các hộ hầu như đều huy động hết mọi người vào việc. Nhiều cụ già mắt mờ, tay yếu cũng trở dậy giúp con cái vặt lông, rửa gà hoặc thu dọn nồi niêu, dụng cụ mổ gà. Lũ trẻ đang tuổi ăn ngủ cũng vất vả phụ giúp cha mẹ. Chúng thường phải dậy từ 5 giờ sáng để làm những khâu cuối cùng trong các công đoạn mổ gà. Ngày nào đắt hàng phải dậy sớm hơn. Khoảng 5-6 giờ sáng là giờ cao điểm, những chị em khéo ăn nói cùng nhau chở gà lên nội thành bán ở các chợ, nhà hàng, còn các ông chồng phải ra chợ để "tuyển" gà, vịt, lựa hàng cho buổi chợ sáng hôm sau.

Chợ gia cầm Hà Vĩ mới sắp được khánh thành và đi vào hoạt động. Hà Vĩ sẽ càng nổi tiếng hơn nhờ có một chợ đầu mối gia cầm hoành tráng nhất cả nước với mức đầu tư gần 20 tỷ đồng trên diện tích 1,7ha, rộng gấp năm, bảy lần chợ cũ với đầy đủ hệ thống bảo vệ, tường rào bao quanh bảo đảm tiêu chuẩn an toàn vệ sinh thú y. Nghe đâu quy mô sẽ là chợ đầu mối gia cầm lớn nhất Đông Nam Á. Chợ có hai khu bán buôn, bán lẻ; toàn bộ việc giết mổ, chế biến sẽ được thực hiện bằng máy với công suất 2 vạn con gia cầm sống/ngày, cùng với đó sẽ có kho đông lạnh để bảo quản thịt gia cầm phục vụ các nhà hàng, siêu thị. Trước ngày chuyển về chợ mới, tâm trạng những thương lái gắn bó với chợ làng gần 20 năm qua, niềm vui, trăn trở xen lẫn cả những lo âu. Với họ, có chợ mới sẽ không phải ngồi vệ đường, ngày nắng thì rát mặt, ngày mưa lấm lem bùn đất… nhưng việc buôn bán liệu có "xuôi chèo mát mái" như thời gian đã qua