Giá điện chưa được điều chỉnh đầy đủ theo cơ chế thị trường

Nguy cơ “nơi thừa, nơi thiếu” điện

Trình bày báo cáo kết quả phiên giải trình về “Thực trạng, giải pháp phát triển điện lực đến năm 2030 nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội”, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh cho biết, giai đoạn 2016-2019, tăng trưởng xây dựng nguồn điện đã sụt giảm đáng kể với bình quân chỉ đạt 8%/năm. Sự phát triển chưa đồng bộ giữa nguồn điện, lưới điện và việc chậm tiến độ các dự án lớn dẫn đến thực tế công suất nguồn điện tại nhiều nơi còn dư thừa, chưa giải tỏa hết, trong khi đó lại có nguy cơ thiếu điện cục bộ trên diện rộng. Bên cạnh đó, Việt Nam phụ thuộc lớn vào nguồn nước sông quốc tế, dư địa để phát triển thủy điện không còn nhiều. Nhu cầu than nhập khẩu cho sản xuất điện dự kiến tăng từ 20 triệu tấn năm 2020 lên tới khoảng 72 triệu tấn năm 2030; lượng khí nhập khẩu ước tính lên tới trên 10 triệu tấn vào năm 2030.

Về giá điện, hiện chưa có giá điện hai thành phần, giá mua điện theo miền, theo khu vực để đưa ra định hướng đầu tư và phát triển phụ tải. Trong quá trình điều hành, chưa thực hiện được đầy đủ việc điều chỉnh giá điện theo cơ chế thị trường; cơ cấu biểu giá bán lẻ điện còn duy trì bù chéo giữa khách hàng sản xuất với khách hàng sinh hoạt, thương mại. Giá điện từ nguồn năng lượng tái tạo hiện cao hơn so với nguồn điện từ nguồn năng lượng truyền thống, chi phí bù giá cho năng lượng tái tạo đang được hòa chung với chi phí của ngành điện, chưa tách rõ ràng trong hóa đơn tiền điện.

Trong thời gian tới, Việt Nam tiếp tục phải đối mặt với các thách thức về xử lý môi trường đối với các dự án điện, nhất là việc xử lý lượng tro xỉ từ các nhà máy nhiệt điện than; xử lý các tấm pin mặt trời khi hết thời hạn sử dụng...

Kiến nghị về giá điện, Ủy ban Kinh tế của Quốc hội đề nghị đẩy nhanh lộ trình thực hiện thị trường mua, bán điện cạnh tranh, cơ chế hợp đồng mua, bán điện trực tiếp giữa nhà sản xuất và khách hàng tiêu thụ, minh bạch giá mua, bán điện. Tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện giá bán buôn và bán lẻ điện bảo đảm các nguyên tắc của cơ chế thị trường, tính đúng, tính đủ và tạo nguồn lực tài chính để tái đầu tư ngành năng lượng.

Đồng thời, xoá bỏ mọi rào cản để bảo đảm giá điện minh bạch do thị trường quyết định; không thực hiện bù chéo giá điện giữa các nhóm khách hàng, giữa các vùng, miền; hoàn thiện cơ chế, chính sách, các công cụ có tính thị trường để đẩy mạnh sử dụng điện tiết kiệm và hiệu quả. Xây dựng biểu giá điện công khai, minh bạch, lấy ý kiến người dân để lựa chọn phương án phù hợp. Xây dựng giá điện hai thành phần; có chính sách để phát triển hài hòa các công trình theo vùng, miền, đưa ra tín hiệu định hướng và thu hút nhà đầu tư.

Chỉ 62% dân cư nông thôn được cung cấp nước tập trung

Trình bày báo cáo kết quả phiên giải trình về “An ninh nguồn nước phục vụ sản xuất, sinh hoạt và quản lý an toàn hồ, đập”, Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội Phan Xuân Dũng cho biết, cả nước hiện có khoảng 4.500 hệ thống cấp nước tập trung cho cả đô thị và nông thôn với tổng công suất cấp nước thiết kế khoảng 10,9 triệu mét khối/ngày - đêm; tỷ lệ dân cư được cung cấp nước tập trung ở thành thị đạt trên 80%, ở nông thôn là hơn 62%.

Về quản lý an toàn hồ đập, cả nước có 7.570 đập, hồ chứa nước đã được đưa vào vận hành khai thác với tổng dung tích khoảng 70,5 tỷ mét khối. Trong đó có 429 đập, hồ chứa thủy điện với tổng dung tích khoảng 56 tỷ mét khối; 7.169 đập, hồ chứa thủy lợi với tổng dung tích trên 14,5 tỷ mét khối.

Đối với các hồ chứa nước lớn và vừa thì chất lượng công trình cơ bản được bảo đảm; đối với hồ chứa nhỏ, chất lượng xây dựng còn hạn chế. Hiện, cả nước còn khoảng 1.200 hồ chứa bị hư hỏng, xuống cấp, không bảo đảm khả năng thoát lũ nhưng chưa có nguồn vốn để sửa chữa, nâng cấp, trong đó có 200 hồ chứa hư hỏng nghiêm trọng cần đặc biệt quan tâm và xử lý cấp bách...

Từ thực trạng trên, Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội đề nghị giao Chính phủ bố trí nguồn lực ngân sách nhà nước và cân đối nguồn vốn để bố trí đầu tư, nâng cấp sửa chữa bảo đảm an toàn cho 200 hồ, đập ở 33 tỉnh đang bị hư hỏng nặng và sửa chữa 1.200 hồ chứa để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho công trình và vùng hạ du.

Đồng thời, thúc đẩy hoàn thành đúng tiến độ các công trình thủy lợi trọng điểm đang dở dang do thiếu nguồn vốn thực hiện để bảo đảm tính đồng bộ, hiệu quả, nhanh chóng đáp ứng nhu cầu sử dụng nước của địa phương; các công trình chuyển nước, liên kết nguồn nước liên tỉnh, liên vùng, liên lưu vực; ưu tiên xây dựng, phát triển hệ thống thủy lợi ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi, các đảo có đông dân cư, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, vùng khan hiếm nước.

Chính phủ cũng sớm xây dựng Đề án bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn hồ, đập giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến 2045 trình Quốc hội xem xét sớm nhất. Trên cơ sở đó, xây dựng Chương trình mục tiêu quốc gia về bảo đảm an ninh nguồn nước và an toàn hồ, đập; đồng thời, bố trí nguồn lực trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025 để bước đầu thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ trong giai đoạn đầu của chiến lược dài hạn này.