Chiếc áo len của Bác và “mùa đông binh sĩ”

Theo sáng kiến của Chủ tịch Hồ Chí Minh, ủy ban Vận động “Mùa đông binh sĩ” đã họp để phát động phong trào may áo trấn thủ cho chiến sĩ. Mở đầu cuộc vận động, chiều ngày 17-11-1946, tại Nhà hát lớn thành phố, Hội Liên hiệp Quốc dân Việt Nam tổ chức buổi lễ “Mùa đông binh sĩ”. Chủ tịch Hồ Chí Minh và các thành viên Chính phủ đã đến dự. Tại buổi lễ, Bác Hồ đã cởi chiếc áo len mà Người được tặng, đang mặc trên người để tặng lại các chiến sĩ. Phong trào toàn dân may áo trấn thủ ủng hộ bộ đội lúc bấy giờ sôi nổi, mạnh mẽ. ở khắp mọi nơi, mọi giới, mọi ngành. ở Hà Nội, chỉ tính trong 2 ngày 16 và 17-11-1946, nhân dân đã quyên góp được trên 30 vạn đồng và một số lớn bông, len đủ làm trên 50.000 lõi chăn bông và áo trấn thủ. Nhiều liên đoàn thợ may trong thành phố đã nhận may hàng vạn áo không lấy tiền công. Còn ở các địa phương thì khẩu hiệu “mỗi làng 2 áo trấn thủ, 2 chăn cho bộ đội” được nhân dân nhiệt liệt hưởng ứng.

Chiếc áo sợi pha len mà Hồ Chủ tịch gửi tặng các chiến sĩ đã được Ban Vận động ủng hộ “Mùa đông binh sĩ” Hà Nội tổ chức đấu giá tại Nhà hát lớn thành phố. Ban tổ chức quyên tiền bán đấu giá lúc bấy giờ, hiện còn có bà Phan Thị Vinh ở 39 Thi Sách, Hà Nội. Phiên đấu giá bắt đầu khi một người trong Ban tổ chức đứng lên (được biết người này làm nhiệm vụ trông giữ Nhà hát lớn, sau này đã hy sinh) đưa cao chiếc áo len cho mọi người thấy và nói rằng: “Chiếc áo này là của Hồ Chủ tịch đã dùng mặc bôn ba ở hải ngoại để hoạt động cách mạng tìm đường cứu nước ta. Nay trong lúc nước sôi lửa bỏng, Người vẫn giữ được và tặng nó cho Bộ Quốc phòng. Ban tổ chức đem bán đấu giá để lấy tiền ủng hộ chiến sĩ nơi mặt trận...”. Người này còn nói rõ lịch sử chiếc áo len của Hồ Chủ tịch... và thể lệ cuộc đấu giá bắt đầu: mỗi người muốn được quyền sở hữu chiếc áo khi trả giá đều phải nộp tiền vào, ai trả hơn, trả hơn nữa cũng bỏ tiền vào... Cứ như vậy cho đến khi không còn ai trả giá cao hơn thì người cuối cùng được quyền sở hữu chiếc áo đó. Ông Thìn là người may mắn lọt vào vòng giá cuối cùng với số tiền là ba ngàn năm trăm đồng Đông Dương. Buổi đấu giá kết thúc, từ chiếc áo len đã thu được tổng số tiền là bốn vạn đồng Đông Dương.

Và tình cảm của người dân Hà Nội

Trên tay là chiếc áo len, ông Thìn sung sướng chạy về báo tin cho cả nhà để mọi người cùng phấn khởi chiêm ngưỡng chiếc áo Bác Hồ và cùng vui về cái cách đóng góp của gia đình cho “Mùa đông binh sĩ”. Lúc đó trong nhà ông bà Thìn chỉ còn 1.000 đồng Đông Dương. Bà Dung vợ ông Thìn đã đem bán tất cả đồ tư trang của mình (kiềng, xuyến vàng, quần áo...) để có đủ số tiền chuyển cho Ban tổ chức ở phố Hàng Bài (địa điểm Trường Trưng Vương hiện nay). Tấm áo của Hồ Chủ tịch được gia đình coi là bảo vật thiêng liêng nên đã hết sức giữ gìn, dù thời cuộc trải qua nhiều biến động. Sau ngày toàn quốc kháng chiến gia đình ông Thìn tản cư về các tỉnh Hà Nam, Sơn Tây... Trên đường tản cư luôn bị bọn lính đón đầu khám xét vơ vét của cải, nhưng gia đình vẫn giữ được chiếc áo an toàn. Có một lần tản cư đến chùa Hương, bị địch bao vây, ông Thìn bị bắt, áo quần tiền nong của gia đình bị địch lấy đi tất cả, vậy mà bà Dung vẫn giữ được tấm áo len vẹn toàn. Một lần khác, trên đường chạy lên La Khê, gia đình cũng bị địch đón đầu lục soát, thu giữ nhiều đồ đạc tiền nong, nhưng lạ kỳ chiếc áo vẫn được bảo toàn.

Cuối năm 1949 vì hoàn cảnh khó khăn, gia đình ông Thìn buộc phải trở về Hà Nội. Sống trong lòng địch, nhưng chiếc áo Bác Hồ vẫn được cất giấu cẩn thận: Lần ở phố Tràng Tiền bà Dung đã giấu chiếc áo trên gác 2; khi ở 52 Trần Nhân Tông, địch đến bắt ông Thìn (do ông tham gia chống lệnh di cư vào Nam) và lục soát khắp nhà nhưng chiếc áo Bác Hồ vẫn nguyên vẹn. Gia đình ông Thìn giữ chiếc áo đó suốt như vậy và ngày 10-9-1969, sau tang lễ Bác Hồ ông bà Thìn quyết định đem chiếc áo len quý giá hiến tặng cho Bảo tàng Cách mạng Việt Nam.

Hiện nay Bảo tàng Cách mạng Việt Nam đang lưu giữ rất nhiều kỷ vật về Chủ tịch Hồ Chí Minh, trong đó có chiếc áo dệt sợi pha len màu be này. Theo như lời ông Thìn, chiếc áo còn lưu một đường chỉ do chính Bác Hồ tự tay khâu lại khi áo bị rách. Tấm áo len mang dấu ấn lịch sử về một thời oanh liệt của cả dân tộc Việt Nam nói chung và đồng bào Thủ đô Hà Nội nói riêng. Cái mùa đông năm ấy... cái tuần lễ ấy... mà mọi người vẫn quen gọi là “mùa đông binh sĩ”.

HNM