Bài 3: Tiền… “chảy” đi đâu?

Bất ngờ... giá cho thuê

Mặc dù đã được điều chỉnh theo hướng nâng lên từ ngày 24-12-2012, song mức giá áp dụng cho các đối tượng thuê nhà thuộc sở hữu nhà nước trên địa bàn Hà Nội vẫn làm nhiều người bất ngờ. Theo Quyết định số 38 của UBND TP về việc ban hành đơn giá thuê nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước (quỹ nhà chuyên dùng) do Công ty TNHH một thành viên Quản lý và phát triển nhà Hà Nội được giao quản lý cho các tổ chức, cá nhân thuê làm cơ sở kinh doanh dịch vụ, các đơn giá thuê nhà (đã bao gồm thuế giá trị gia tăng) được xác định theo 6 nhóm có mức giá thấp nhất là 100.000 đồng/m2/tháng, cao nhất 220.000 đồng/m2/tháng. Cùng quyết định này, thành phố đã ban hành phụ lục 203 nhóm đường và các tuyến đường có các điểm cho thuê nhà thuộc sở hữu nhà nước. Trong đó, nhóm 1 có mức giá cao nhất đều thuộc địa bàn quận Hoàn Kiếm như Hàng Đào, Hàng Ngang, Lê Thái Tổ, Đinh Tiên Hoàng, Hàng Đường, Hàng Gai, Tràng Tiền, Hàng Bông, Hàng Khay, Tràng Thi... Tuy nhiên, mức giá này chỉ áp dụng với các trường hợp ký mới và đơn giá thuê nhà sẽ giữ ổn định trong 3 năm. Như vậy, với các hợp đồng cũ còn thời hạn thì tiếp tục được thực hiện giá thuê ở mức 80.000 đồng/m2/tháng. Cũng cần đề cập thêm, mức giá 80.000 đồng/m2/tháng nêu trên đã được thành phố áp dụng cho tất cả các địa điểm, vị trí nhà chuyên dùng trên địa bàn thành phố từ năm 2009. Nêu lại như vậy đủ để hình dung những bất cập về mức giá thuê nhà thuộc sở hữu Nhà nước hiện nay.

Là một người đã và đang phải tốn gần 10 triệu đồng mỗi tháng để thuê diện tích nhỉnh hơn 20m2 nằm trên một con phố nhỏ làm văn phòng, anh Nguyễn Văn Hoàng (ở phường Cửa Nam, quận Hoàn Kiếm) đánh giá, mức giá thuê nhà do thành phố đưa ra chỉ mang tính "tượng trưng", có khoảng cách khá lớn so với thực tế. Ở khu vực phố cổ hay các tuyến phố trung tâm, mức giá thuê nhà hiện nay hầu hết đều được quy đổi ra ngoại tệ, diện tích nhỏ cũng phải vài trăm USD, diện tích lớn phải mất vài nghìn USD mỗi tháng là chuyện thường. Anh Hoàng cho biết thêm, cá nhân muốn đứng tên thuê nhà của Nhà nước cũng không đơn giản vì quỹ nhà này hầu hết được ưu tiên cho các cơ quan, doanh nghiệp nhà nước thuê.

Thất thoát nguồn thu

Trưởng ban Pháp chế HĐND TP Hà Nội Nguyễn Hoài Nam từng cảnh báo, lợi dụng giá nhà thuê thấp, hiện không ít tổ chức kinh tế và doanh nghiệp đã dùng diện tích được Nhà nước cho thuê với mức giá ưu đãi để cho thuê lại với đơn giá gấp hàng chục lần nhằm hưởng chênh lệch.

Theo thống kê của Sở Xây dựng Hà Nội, toàn thành phố hiện có 1.075 địa điểm nhà chuyên dùng, được cho 892 đơn vị, tổ chức thuê với diện tích nhà là 19.354m2, diện tích đất là 183.091m2. Tuy nhiên, trong 3 năm liền, tổng số tiền mà thành phố thu về cho ngân sách từ quỹ nhà chuyên dùng chỉ vỏn vẹn chưa đầy 300 tỷ đồng. Còn đối với quỹ nhà cho thuê để sử dụng vào mục đích làm trụ sở, kinh doanh, dịch vụ công cộng tại tầng 1 hoặc tầng 2 các khu nhà chung cư, tái định cư, với tổng diện tích trên 45.000m2, 4 năm qua cũng chỉ mang về nguồn thu cho thành phố được trên 50 tỷ đồng.

Không chỉ thất thoát tài chính, điều khiến nhiều người lo ngại hiện nay là quỹ nhà chuyên dùng đang có dấu hiệu "teo" lại. Đến cuối năm 2012, trong 1.075 địa điểm nhà chuyên dùng có 91 địa điểm sử dụng sai mục đích hoặc đã được các đơn vị, tổ chức cho thuê lại; 342 địa điểm thành phố chưa ký lại hợp đồng thuê nhà do có những dấu hiệu vi phạm. Qua rà soát, kiểm tra, các cơ quan chức năng đã phát hiện nhiều đơn vị, tổ chức vi phạm hợp đồng thuê nhà dưới các hình thức như chuyển nhượng nhà thuê, cho thuê lại, khoán nhà cho cá nhân sử dụng hoặc chuyển sang làm nhà ở… Điển hình như tại Công ty cổ phần Xuất nhập khẩu lương thực, thực phẩm Hà Nội, qua kiểm tra 47 địa điểm thuộc quỹ nhà chuyên dùng của thành phố cho công ty thuê thì đã có tới 28 điểm có dấu hiệu vi phạm, buộc các cơ quan chức năng kiến nghị thu hồi. Tại quận Hoàn Kiếm, địa bàn tập trung khá nhiều quỹ nhà chuyên dùng, tình trạng cho thuê lại, sử dụng sai mục đích, gây lãng phí cũng khá phổ biến. Qua kiểm tra, rà soát đã phát hiện vi phạm tại 24/42 địa điểm nhà, đất thuộc sở hữu nhà nước. Tại phường Hàng Buồm, có đơn vị được thuê 120m2 đất công thì thực tế chỉ sử dụng có 20m2, 100m2 còn lại được "cắt ra" cho tư nhân thuê. Lại có trường hợp dù đã dành toàn bộ tầng 1 diện tích được thuê từ quỹ nhà chuyên dụng của thành phố để cho thuê lại trái quy định nhưng vẫn nợ tiền thuê đất…

Trong kỳ họp HĐND TP Hà Nội vừa qua, nhiều đại biểu cùng có chung nhận định: Việc quản lý nhà cho thuê thời gian vừa qua rất lộn xộn, gây thất thoát lớn cho nguồn thu của ngân sách. Vì vậy, cần phải rà soát toàn bộ quỹ nhà chuyên dụng và nhanh chóng tìm ra cách quản lý hiệu quả.