Xuất khẩu cá tra, ba sa vào Mỹ: Đối mặt với nhiều khó khăn

Trước thông tin Bộ Thương mại Mỹ (DOC) tính thuế chống bán phá giá cá tra của Việt Nam cao gấp 70 lần, khiến các doanh nghiệp (DN) rơi vào hoàn cảnh khó khăn hơn bao giờ hết và nguy cơ sản lượng xuất khẩu vào thị trường Mỹ sẽ giảm mạnh.

Khó khăn cho cá tra

Theo Hiệp hội Chế biến và xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP), Mỹ là thị trường xuất khẩu cá tra, cá basa lớn thứ 2 của Việt Nam. Năm 2012, giá trị xuất khẩu cá tra Việt Nam đạt khoảng 1,8 tỷ USD, thì kim ngạch xuất khẩu vào thị trường Mỹ đạt hơn 358 triệu USD (chiếm trên 20%). Tuy nhiên, thời gian qua, rất nhiều lần Mỹ tìm mọi cách để ngăn cản DN Việt Nam thâm nhập thị trường. Đặc biệt, DOC vừa đưa ra phán quyết lần thứ 8 trong vụ kiện chống bán phá giá cá tra và basa của Việt Nam vào thị trường Mỹ. Theo đó, thuế suất đánh vào mặt hàng cá tra, cá ba sa của các DN Việt Nam tăng lên 70 lần. Công ty Vĩnh Hoàn chịu mức thuế tăng lớn nhất là 0,19 USD/kg, trong khi trước đó DN này từng được hưởng thuế suất 0%. 16 DN khác của Việt Nam, trong đó có Anvifish, Bình An, Hùng Vương, Cadovimex, Docifish... phải chịu các mức thuế, 0,77-3,87 USD/kg cao hơn hẳn trước đây. VASEP cho rằng, đây là phán quyết rất bất lợi, thậm chí có thể khiến các DN Việt Nam không thể xuất khẩu cá tra, basa vào Mỹ. Nguyên nhân là DOC đã chuyển quốc gia tham chiếu cho giá cá từ Bangladesh sang Indonesia. Dự kiến, quyết định này của DOC sẽ có hiệu lực trong tuần này và kéo dài cho tới đầu năm 2014, khi cơ quan này tiến hành đợt xem xét hành chính tiếp theo.

Ông Dương Ngọc Minh, Phó Chủ tịch VASEP, Chủ tịch Công ty Xuất khẩu thủy sản Hùng Vương cho rằng, quyết định của DOC không chỉ gây khó khăn cho DN và người nuôi cá Việt Nam, mà chính người tiêu dùng Mỹ cũng chịu thiệt khi phải bỏ ra thêm tiền để mua cá. Ngoài ra, nó cũng tác động tiêu cực đối với các thị trường khác, vì không bán được sang Mỹ, các DN sẽ phải bán sang thị trường EU, Trung Đông... và các đối tác tại thị trường này có cơ hội ép giá cá tra.

Không nên hoang mang

Ông Trương Đình Hòe, Tổng Thư ký VASEP cho biết: VASEP rất bất bình trước việc DOC đột ngột thay đổi quốc gia tham chiếu của Việt Nam, đồng thời phản đối mức thuế trong quyết định cho đợt xem xét hành chính thuế chống bán phá giá lần 8 của DOC. VASEP và các DN cá tra Việt Nam tiếp tục thực hiện các biện pháp bảo vệ ngành cá tra thông qua các hoạt động pháp lý cần thiết để yêu cầu DOC sửa lại quyết định của đợt xem xét hành chính lần 8 của vụ kiện theo luật pháp Hoa Kỳ cũng như các thỏa thuận của WTO. Trong quyết định này, DOC đã căn cứ vào một nghiên cứu về giá của Indonesia để tính toán giá cá tra sống nguyên con, nguyên liệu để chế biến cá tra philê. Nghiên cứu này không căn cứ vào giá thực tế mà chỉ dựa vào giá trung bình của cả nước được tính toán từ số liệu của một vài địa phương, dẫn đến chênh lệch lớn về giá. Thực tế, trong các đợt xem xét hành chính trước đó, chính DOC đã liên tục phản đối chọn Indonesia làm nước tham chiếu để tính toán giá trị sản xuất đầu vào đối với cá tra Việt Nam, vì không có đầy đủ dữ liệu về giá và thiếu các thông số cơ bản về tài chính. Hơn nữa, Indonesia chỉ là nước nhập khẩu ròng philê cá tra đông lạnh chủ yếu từ Việt Nam, mà không xuất khẩu cá tra ra thị trường thế giới.

Trong 8 năm liên tiếp, DOC luôn chọn Bangladesh là quốc gia tham chiếu để tính toán giá trị sản xuất đầu vào của cá tra Việt Nam và DOC vẫn tiếp tục áp dụng chính sách hợp lý đó trong đợt xem xét các nhà xuất khẩu mới được công bố cách đây vài tuần. Vì vậy, không có lý do nào để Indonesia trở thành nước thay thế hoặc dữ liệu của nước này được coi là đáng tin cậy hơn trong đợt xem xét hành chính lần thứ 8. Quyết định của DOC đã chịu ảnh hưởng từ cuộc vận động chính trị của hiệp hội các nhà nuôi cá nheo Mỹ (CFA). CFA đã công khai các cuộc gặp cấp cao cũng như nỗ lực vận động trực tiếp các nhà làm luật DOC. Do đó, DOC phải thực hiện nhất quán trong việc sử dụng Bangladesh làm quốc gia tham chiếu để tính giá trị đầu vào đối với cá tra Việt Nam như trước đây.

Với mức thuế mới này, các DN Việt Nam không thể xuất khẩu được vào thị trường Mỹ và ảnh hưởng chung tới kim ngạch xuất khẩu cá tra, cá ba sa năm 2013, nên chỉ còn cách kiện DOC ra Tòa án Thương mại quốc tế Mỹ mới có khả năng thay đổi được kết quả. Tuy nhiên, VASEP khuyến cáo, các DN và người nuôi cá tra, cá ba sa không nên quá hoang mang, vì còn thời gian để chuẩn bị những tài liệu cần thiết chứng minh cá tra không bán phá giá tại thị trường Mỹ.