Viện KSND phải là cơ quan tiến hành tố tụng

Qua thảo luận, các ý kiến nhất trí với việc sửa đổi căn bản toàn diện các quy định về tố tụng dân sự, nhằm tiếp tục thể chế hóa các chủ trương, đường lối của Đảng về cải cách tư pháp, trong đó xác định yêu cầu đổi mới tổ chức phiên tòa xét xử, xác định rõ hơn vị trí, quyền hạn, trách nhiệm của người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng; đẩy mạnh và coi việc nâng cao chất lượng tranh tụng tại phiên tòa là khâu đột phá của hoạt động xét xử; tạo điều kiện cho các đương sự chủ động thu thập chứng cứ, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình….

Viện kiểm sát nhân dân phải là cơ quan tiến hành tố tụng

Đa số đại biểu tán thành với quan điểm Viện Kiểm sát là cơ quan tiến hành tố tụng trong tố tụng dân sự. Các đại biểu đề nghị dự thảo Bộ luật nên giữ nguyên quy định tại Điều 21 Bộ luật Tố tụng dân sự về phạm vi và phương thức kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự.

Theo đại biểu Lương Văn Thành - TP Hải Phòng, vị trí, vai trò của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng dân sự đã được Hiến pháp năm 2013 quy định và được cụ thể hóa trong Luật tổ chức nhân dân năm 2014 là kiểm sát tính hợp pháp của các hành vi, quyết định của tất cả các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật tố tụng dân sự. Vì vậy, vị trí của Viện kiểm sát nhân dân phải là cơ quan tiến hành tố tụng. Viện trưởng, kiểm sát viên của Viện kiểm sát nhân dân phải là người tiến hành tố tụng.

“Viện kiểm sát nhân dân là cơ quan tiến hành tố tụng, Viện trưởng và kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân là người tiến hành tố tụng đã được thể hiện nhất quán trong các pháp lệnh từ trước đến nay cũng như trong Bộ luật tố tụng dân sự hiện nay. Với vị trí này, Viện kiểm sát nhân dân đã thực hiện tốt vai trò, trách nhiệm của mình, không gây khó khăn, không gây vướng mắc, không làm ảnh hưởng đến bản chất của hoạt động tố tụng dân sự. Do đó, chức năng kiểm sát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự của Viện kiểm sát nhân dân không thay đổi”, đại biểu Thành nói.

Chung quan điểm, các đại biểu Hà Công Long - Gia Lai, Trần Đình Sơn - Đắc Lắk, Vũ Xuân Trường - Nam Định, Giàng Thị Bình - Lào Cai, Nguyễn Xuân Thủy - Phú Thọ cũng cho rằng, trong xu thế phát triển chung các tranh chấp dân sự có xu hướng ngày càng tăng cả về số vụ, tính chất và mức độ phức tạp, sự tham gia của Viện kiểm sát trong tố tụng dân sự là rất quan trọng, nhằm đảm bảo pháp luật được tuân thủ nghiêm ngặt hơn; đảm bảo quyền, lợi ích của các bên đương sự, đồng thời thể hiện quan hệ phối hợp, chế ước lẫn nhau giữa các cơ quan tiến hành tố tụng, giúp cho việc xét xử vụ án được khách quan, đúng pháp luật.

“Theo yêu cầu của cải cách tư pháp, hoạt động xét xử tại phiên tòa, phiên họp là trọng tâm của hoạt động giải quyết các vụ việc dân sự, việc phán quyết của tòa án phải căn cứ chủ yếu vào kết quả tranh tụng tại phiên tòa, phiên họp. Do đó, nếu Viện kiểm sát nhân dân không tham gia phiên tòa, phiên họp thì sẽ không thể thực hiện tốt được quyền kiểm sát của mình”, đại biểu Thủy phân tích.

Các đại biểu cũng nhấn mạnh, trong điều kiện thực hiện chủ trương cải cách tư pháp, nếu tiếp tục hạn chế phạm vi tham gia phiên tòa, phiên họp của Viện kiểm sát nhân dân thì không thể bảo đảm được chất lượng công tác kiểm sát trong lĩnh vực này. Với vai trò là cơ quan kiểm soát việc tuân theo pháp luật trong tố tụng dân sự, Viện kiểm sát nhân dân có trách nhiệm ngăn ngừa, phát hiện vi phạm của tòa án, người tham gia tố tụng trong quan hệ tố tụng dân sự, Viện kiểm sát nhân dân không quyết định kết quả giải quyết vụ án. Vì vậy, ý kiến cho rằng Viện kiểm sát nhân dân tham gia phiên tòa, phiên họp dân sự sẽ làm ảnh hưởng đến quyền quyết định và tự định đoạt của các đương sự là không có cơ sở.

Băn khoăn với quy định tòa không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự

Về quyền yêu cầu Tòa án bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, nhiều đại biểu đánh giá, đây là quy định mới, ràng buộc trách nhiệm của Tòa án, vì Tòa là đại diện cho công lý, bảo vệ công lý, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của công dân.

Theo các đại biểu Nguyễn Thành Bộ - Thanh Hoá, Trần Du Lịch – TP Hồ Chí Minh, Phạm Văn Hà - Nghệ An, việc quy định tòa án không được từ chối yêu cầu giải quyết vụ việc dân sự vì lý do chưa có điều luật để áp dụng là cần thiết nhằm thể chế hóa quy định của Hiến pháp về tòa án thực hiện quyền tư pháp. Tòa án nhân dân có quyền bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân, bảo vệ chế độ Xã hội chủ nghĩa, bảo vệ tài sản của nhà nước, bảo vệ quyền; lợi ích hợp pháp của cơ quan; tổ chức và cá nhân. Khi cá nhân, cơ quan, tổ chức có yêu cầu thì tòa án giải quyết vụ việc dân sự thì nhiệm vụ của tòa án là phải thụ lý, giải quyết để kịp thời bảo vệ quyền, lợi ích, hợp pháp của họ. Nếu như tòa án từ chối giải quyết vì chưa có điều luật áp dụng trong khi những vụ việc đó lại không thuộc thẩm quyền giải quyết của cơ quan khác thì dẫn đến quyền, lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, các nhân không được pháp luật bảo vệ, như vậy là không phù hợp với quy định của Hiến pháp.

Tuy nhiên, một số đại biểu lo ngại về tính khả thi của điều luật này.

Theo đại biểu Phạm Xuân Thường - Thái Bình, trong trường hợp không có điều luật áp dụng, tòa án sẽ dựa vào án lệ, phong tục, tập quán để giải quyết việc dân sự. Do phong tục tập quán của nước ta rất đa dạng, nếu dựa vào phong tục, tập quán để quyết định thì cùng một vụ việc, các tòa án khác nhau có cách giải quyết và cho ra các kết quả rất khác nhau, làm cho hệ thống pháp luật bị chia cắt, thiếu thống nhất. Đồng thời, khi cho phép bất kỳ việc kiện dân sự nào cũng đưa đến tòa án để giải quyết không những không giải quyết được mà còn làm cho xã hội có thể bất ổn hơn.

Đại biểu Đặng Đình Luyến - Khánh Hòa bày tỏ, án lệ hiện chưa được công nhận chính thức là nguồn luật, nên nếu giao cho thẩm phán căn cứ vào nguyên tắc tương tự hay lẽ công bằng để giải quyết vụ việc, trong tình hình một đội ngũ thẩm phán hiện nay chưa đảm bảo về chất lượng, thì có thể dẫn đến sai lệch trong giải quyết vụ việc.

Ngoài các nội dung trên, các đại biểu cũng cho ý kiến về thời hạn thụ lý, giải quyết các vụ án dân sự; quy định tạm ngừng phiên tòa; việc áp dụng án lệ trong xét xử án dân sự ; áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời không gắn liền với việc khởi kiện…