Vì sao hàng chục mẫu ruộng bị bỏ hoang?

Nông dân "chán" ruộng?

Có mặt tại cánh đồng thôn Nội Xá vào một ngày cuối tháng 9 nắng như đổ lửa, chúng tôi tận mắt chứng kiến những vạt ruộng trắng bông hoặc đang còn hoang hóa. Tuyến đường liên thôn chạy dọc cánh đồng làng tuy chưa được trải bê tông nhưng rất thuận tiện cho việc đi lại của người dân. Hệ thống kênh mương nội đồng ở đây cũng được bố trí rất khoa học, bảo đảm dẫn nước đến từng chân ruộng. Có thể nói, hầu hết diện tích đất gieo cấy của thôn Nội Xá đều là "bờ xôi, ruộng mật" cho năng suất cao. Thế nhưng, điều ngạc nhiên là rất nhiều thửa ruộng thuộc cánh đồng Man Nhà, Tứ Tương, Náp, Nang Việt... hiện trong tình trạng trơ đất, cỏ dại mọc đầy. Nhiều mẫu ruộng khác đến nay vẫn chưa được thu hoạch do lúa cháy bông, không cho năng suất. Tiếp xúc với phóng viên Báo Hànộimới, nhiều người dân bức xúc cho biết: Thôn Nội Xá có tổng diện tích 585 mẫu đất nông nghiệp, trong đó 555 mẫu lúa hai vụ, 30 mẫu chuyên trồng màu. Vụ mùa 2015 chỉ có 2/3 diện tích được cấy đúng vụ, diện tích còn lại bị bỏ hoang hoặc có cấy nhưng do muộn vụ nên lúa lép bông, năng suất gần như mất trắng. Nguyên nhân là do HTX Nội Xá không tổ chức dịch vụ làm đất cho xã viên, khiến người dân không thể gieo cấy.

Anh Nguyễn Văn Thái, Đội 8, thôn Nội Xá cho biết: Toàn thôn có trên 2.000 hộ dân tham gia vào HTX, chia làm 5 đội sản xuất. Năm nào cũng vậy, trước vụ lúa hoặc màu, HTX đều thu tiền của xã viên để tổ chức các khâu dịch vụ làm đất, dẫn nước, bảo vệ đồng điền... Tuy nhiên, trong quá trình hoạt động, Ban Quản trị (BQT) HTX đã thiếu công khai, minh bạch trong thu chi, khiến xã viên vô cùng bức xúc. Cụ thể, khoản tiền 18.600 đồng/sào, Nhà nước hỗ trợ cho dân nhưng HTX giữ lại, xã viên không được nhận. Mỗi năm HTX thu trên 200.000 đồng/khẩu để làm dịch vụ nhưng khoản tiền này lại được BQT HTX dùng để mua BHXH, BHYT sai đối tượng, chi tiêu sai mục đích... Khi vụ việc được phát hiện, xã viên nhiều lần yêu cầu BQT phải giải trình rõ ràng, công khai các khoản thu nhưng HTX cố tình không thực hiện. Bất bình trước những việc làm như vậy của BQT, nhiều xã viên đã phản ứng lại bằng cách không đóng tiền dịch vụ cho HTX. Ước tính, vụ mùa 2015 chỉ có khoảng 60-70% diện tích đất nông nghiệp ở Nội Xá được gieo cấy đúng thời vụ, diện tích còn lại do bà con tự làm dịch vụ, gieo mạ muộn, không đúng thời vụ nên trắng bông. Chưa kể, nhiều diện tích đất hoàn toàn bị bỏ không.

"Nhân dân thôn Nội Xá bao đời nay vốn thuần nông, không có nghề phụ, mọi sinh hoạt, chi tiêu đều trông cả vào cây lúa. Nay đồng ruộng hoang hóa, diện tích đã cấy xong cũng có nguy cơ mất trắng. Gia đình tôi có 4 khẩu với 5 sào lúa, vụ mùa này cả 5 sào ruộng đều bỏ hoang, không biết thời gian tới chúng tôi sẽ lấy gì để ăn nữa?" - Anh Thái xót xa.

Tại cả... đôi bên?

Nhằm làm rõ những thắc mắc của người dân, phóng viên Báo Hànộimới đã có buổi làm việc với lãnh đạo xã Vạn Thái và Chủ nhiệm HTX thôn Nội Xá. Ông Ngô Trung Tuyến, Chủ nhiệm HTX cho biết: “Ngay từ cuối năm 2013, một số xã viên đã có đơn khiếu kiện về việc thu chi tài chính của HTX, đồng thời không nộp sản khiến HTX không có nguồn thu. Do không có tiền chi trả các dịch vụ làm đất, dẫn nước, bảo vệ đồng điền... năm 2014, HTX phải đi vay mượn 150 triệu đồng để duy trì hoạt động của tổ dịch vụ cho vụ xuân 2015. Tuy nhiên, trước tình trạng các xã viên không chịu nộp sản, vụ mùa 2015, HTX buộc phải thay đổi việc tổ chức dịch vụ so với các vụ trước. Chúng tôi chỉ làm dịch vụ cho các hộ chấp hành việc nộp tiền cho HTX, kết quả chỉ có khoảng 30% số hộ xã viên nộp tiền theo quy định. Ngoài ra, một số hộ do điều kiện khó khăn, có lời "nhờ" HTX, chúng tôi vẫn tiến hành làm dịch vụ. Do đó, không thể nói HTX không làm dịch vụ đất gieo cấy cho bà con. Về tình trạng lúa lép, do trà lúa muộn bị mắc bệnh sâu cuốn lá, HTX đã thông báo và mang thuốc trừ sâu về phục vụ kịp thời, nhưng do nhiều hộ phun thuốc trừ sâu quá muộn nên có khoảng 2ha bị thiệt hại nặng".

Về phản ánh của xã viên liên quan đến việc BQT thu chi tài chính sai nguyên tắc, ông Tuyến thẳng thắn thừa nhận: "Từ tháng 10-2011 đến tháng 12-2013, BQT HTX đã sử dụng một phần quỹ quản lý để trích nộp BHXH, BHYT cho hai cá nhân là trưởng xóm và thủ quỹ HTX với tổng số tiền trên 8,6 triệu đồng. Đây là khoản chi sai quy định do hai cá nhân trên không nằm trong danh sách cán bộ HTX. Mặt khác, trong quá trình quản lý tài chính, BQT đã có nhiều khoản chi sai nguyên tắc như chi cho việc đi hiếu, hỉ, chúc Tết, mua quà Trung thu... với số tiền trên 9 triệu đồng. Về việc này, trong các cuộc đại hội xã viên tháng 8-2014 và tháng 5-2015, tôi đã có báo cáo giải trình cụ thể trước xã viên, đề ra giải pháp như chấm dứt việc trích nộp BHYT, BHXH sai đối tượng, truy thu số tiền cá nhân phải đóng BHYT, BHXH. Về khoản chi sai mục đích, nếu bà con yêu cầu, chúng tôi sẵn sàng bỏ tiền túi ra nộp lại". Lý giải về việc nhiều hộ xã viên không được nhận khoản tiền hỗ trợ của Nhà nước, ông Tuyến cho biết: "Với những hộ cố tình không nộp sản cho HTX, chúng tôi buộc phải lấy khoản tiền hỗ trợ của Nhà nước để khấu trừ. Mọi khoản thu của HTX đều được thông báo cụ thể tới xã viên trước khi triển khai. Riêng khoản tiền trên 200.000 đồng/khẩu hằng năm là do đội trưởng đội sản xuất kiêm trưởng xóm thu, khi thu đã gộp luôn cả khoản thu của HTX vào các khoản thu khác như tiền vệ sinh xóm, tiền quỹ thôn... khiến bà con hiểu lầm".

Về phía chính quyền xã, ông Nguyễn Văn Khôi, Chủ tịch UBND xã Vạn Thái khẳng định: "Trước vụ mùa 2015, UBND xã đã đẩy mạnh tuyên truyền, vận động bà con xã viên nộp tiền dịch vụ để HTX trả cho tổ dịch vụ làm đất, tuy nhiên nhiều hộ vẫn cố ý không chấp hành. Nhiều xã viên còn vận động các gia đình khác bỏ ruộng hoang, gây sức ép buộc HTX phải làm dịch vụ. Việc nhiều hộ xã viên thôn Nội Xá bỏ ruộng hoang, không thực hiện việc phun thuốc đúng quy trình khiến lúa bị lép hạt đã kéo lùi sản lượng lương thực toàn xã chỉ đạt 86% vụ mùa 2015. Do đó, sau khi thực hiện xong việc bầu trưởng thôn ở Nội Xá, thời gian tới UBND xã sẽ tập trung chỉ đạo, vận động xã viên đẩy mạnh việc nộp dịch vụ cho HTX trong vụ đông, tránh lặp lại tình trạng ruộng bị bỏ hoang và lúa sâu bệnh như vụ mùa 2015".

Như vậy, có thể khẳng định những bức xúc của xã viên về tình trạng chi tiêu sai mục đích của BQT HTX thôn Nội Xá là có cơ sở. Vi phạm cũng đã được làm rõ, nhưng không xử lý dứt điểm, gây bức xúc trong nhân dân. Tuy nhiên, trước khi vụ việc được xử lý dứt điểm, các xã viên thôn Nội Xá cần sớm trở lại với ruộng đồng, không chỉ vì những bức xúc mà bỏ hoang "bờ xôi, ruộng mật", bởi khi đó thiệt hại nặng nề nhất không ai khác chính là người nông dân.