Vì đâu “sách rác” tung hoành?

Hệ lụy khôn lường

Trong số gần 400 ấn phẩm vi phạm thì có gần 100 là đầu sách thuộc lĩnh vực giáo dục dành cho thanh, thiếu niên với nhiều sai sót như: Sai kiến thức, sự kiện, sử dụng hình ảnh minh họa không phù hợp với nội dung xuất bản phẩm... Điển hình là "Danh nhân và thời đại" của NXB Đồng Nai; "Hỏi đáp nhanh trí" và "Những vị tướng lừng danh trong lịch sử dân tộc" của NXB Văn hóa - Thông tin; "Bài tập ôn luyện cuối tuần Toán 1, tập 1" của NXB Đại học Sư phạm…

Đáng báo động, thời gian qua có nhiều bộ truyện thiếu nhi với nội dung liên quan tới tình dục và bạo lực vẫn lọt lưới kiểm duyệt, tràn ngập trên thị trường. Đặc biệt, trong năm qua có 12 cuốn Từ điển tiếng Việt dành cho thiếu nhi bị thu hồi vì có nội dung sai lệch, nhảm nhí. Sách có nội dung giáo dục thiếu nhi, nhưng lại dạy học sinh cách gian lận, nói dối. Cuốn sách "Kiến thức dành cho thiếu nhi từ 6 đến 12 tuổi" của NXB Kim Đồng tại trang 129 cuốn 1 có ghi tiêu đề "Làm thế nào để gian lận", đã khiến người lớn phải giật mình khi đưa ra lời khuyên dành cho trẻ em: "Thu tất cả các câu trả lời vào máy thu âm và nói với cô giáo rằng, bạn đang cố giảm bớt căng thẳng bằng cách nghe nhạc qua tai nghe". Sách này còn "hướng dẫn" học sinh: "Dán bìa sách giáo khoa lên bìa sách hướng dẫn giải bài tập và dùng nó như sách giáo khoa. Và nếu bị phát hiện, sách "khuyên" học sinh "giả vờ ngất xỉu" trước mặt cô giáo. Rõ ràng, sự cẩu thả trong cung cấp sách cho giới trẻ đã chạm ngưỡng báo động đỏ, ảnh hưởng không nhỏ đến sự phát triển của tâm hồn thế hệ tương lai.

Cần biện pháp mạnh

Trước những sai phạm lớn trong hoạt động xuất bản sách, mới đây Hội Xuất bản Việt Nam đã phối hợp với Sở Thông tin - Truyền thông TP Hồ Chí Minh tổ chức tọa đàm bàn giải pháp ngăn chặn "sách rác". Ông Lê Hoàng - Phó Chủ tịch Hội Xuất bản Việt Nam chi nhánh phía Nam cho rằng, xuất phát điểm dẫn tới bùng phát các loại sách làm "ô nhiễm môi trường" giáo dục, chất lượng kém, biên soạn cẩu thả, nội dung nhảm nhí, phản cảm, sai kiến thức… là bởi lĩnh vực xuất bản sách, ấn phẩm cho thiếu nhi hiện nay đang là "miếng bánh ngon" mang lại lợi nhuận lớn cho các NXB. Cả nước có 63 NXB thì có khoảng 20 đơn vị tham gia xuất bản sách dành cho thanh, thiếu niên và nhi đồng.

Đua nhau chạy theo lợi nhuận, tăng lượng đầu sách xuất bản nhưng các NXB lại tinh giản nhân lực. Theo cơ quan chức năng, hiện bình quân mỗi NXB có 20 biên tập viên, mỗi người phải xử lý khoảng 20 tựa sách/người/năm. Điều đó dẫn đến việc biên tập sách cẩu thả, để lọt lỗi sai sót nghiêm trọng về nội dung. Chưa hết, tính đến cuối năm 2014, cả nước có gần 14.000 đơn vị phát hành và hơn 13.000 trung tâm, siêu thị sách, đã giúp sách cả hay lẫn dở tràn ngập thị trường một cách nhanh chóng, tiềm ẩn hậu quả khó lường.

Căn nguyên của mọi vấn đề, theo ông Nguyễn An Tiêm, Phó Vụ trưởng Vụ Báo chí - Xuất bản (Ban Tuyên giáo Trung ương) là có sự mâu thuẫn: "Muốn có sách tốt, sách hay thì phải đầu tư cho công tác biên tập, nhuận bút nhưng yêu cầu của xã hội là sách rẻ. Vốn của NXB thì yếu, cơ sở vật chất không có, chính sách ưu đãi thấp nhưng yêu cầu xã hội là sách chất lượng. Nếu chưa giải quyết được ba mâu thuẫn trên thì chưa có thị trường sách chất lượng cao như mong muốn của xã hội".

Câu hỏi đặt ra là làm sao để chặn "sách rác"? Nhiều chuyên gia cho rằng, trước mắt cơ quan chức năng phải rà soát, đình chỉ hoặc buộc đóng cửa NXB để xảy ra sai phạm lớn hoặc vi phạm nhiều lần để làm gương. Vì thực tế, số lượng NXB vi phạm ngày càng tăng, nếu như năm 2011 mới chỉ phát hiện 55 trường hợp, đến năm 2014 tăng lên gấp 5 lần, nhưng chưa có trường hợp NXB nào bị đình chỉ hoạt động. Nếu chỉ dừng ở mức phạt nhẹ là bị thu hồi, tiêu hủy sách, xử phạt hành chính thì "sách rác" vẫn có cơ hội hoành hành.