Trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022

Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam năm nay có chủ đề “Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo - Đẩy nhanh quá trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội” với mong muốn ngành khoa học - công nghệ Việt Nam sẽ có đóng góp thiết thực, mạnh mẽ hơn, khẳng định được vai trò quan trọng trong quá trình xây dựng đất nước, phục hồi nền kinh tế.

Phát biểu tại lễ kỷ niệm, Thứ trưởng thường trực Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Văn Tùng nêu rõ, Ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam nhằm tri ân, tôn vinh các thế hệ đội ngũ cán bộ quản lý và trực tiếp triển khai hoạt động khoa học - công nghệ, đồng thời, khuyến khích niềm đam mê nghiên cứu khoa học của thế hệ trẻ - tương lai của đất nước. Các sự kiện, hoạt động được tổ chức rộng khắp cả nước để tuyên truyền nâng cao nhận thức của xã hội về vai trò của khoa học và công nghệ, kêu gọi sự quan tâm đầu tư cho nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, thúc đẩy sản xuất, kinh doanh và ứng dụng giải pháp khoa học kỹ thuật trong mọi lĩnh vực của đời sống xã hội.

Trong thời gian tới, Bộ Khoa học - Công nghệ sẽ cùng các bộ, ngành, địa phương và các cơ quan, tổ chức khoa học - công nghệ tiếp tục kiên trì đổi mới tư duy, thực hiện đồng bộ các nhóm giải pháp lớn về phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia; đổi mới cơ chế quản lý khoa học và công nghệ; nâng cao tiềm lực và trình độ khoa học và công nghệ; thu hút nguồn lực; phát triển các tổ chức nghiên cứu mạnh; thúc đẩy phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo; thúc đẩy hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp; tăng cường hợp tác và hội nhập quốc tế.

"Bộ Khoa học - Công nghệ sẽ tiếp tục phối hợp, nâng cao hiệu quả hợp tác giữa các bộ, ngành, địa phương và giữa các cấp trong phát triển và ứng dụng kết quả khoa học và công nghệ để phát triển kinh tế - xã hội. Thúc đẩy hợp tác quốc tế về khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; khai thác lợi thế, chia sẻ kinh nghiệm và tận dụng các thành tựu khoa học và công nghệ tiên tiến, cũng như chủ động nắm rõ các xu thế khoa học - công nghệ trên thế giới để có giải pháp vận dụng hiệu quả vào Việt Nam”, Thứ trưởng Thường trực Trần Văn Tùng nhấn mạnh.

Tại lễ kỷ niệm, Bộ Khoa học - Công nghệ đã trao Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022 cho hai tác giả. Năm nay, Giải thưởng Tạ Quang Bửu chỉ trao tặng Giải thưởng chính (không có giải thưởng trẻ) cho hai nhà khoa học gồm: GS. TSKH. Ngô Việt Trung, Viện Toán học – Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, lĩnh vực toán học với công trình: “Depth functions of symbolic powers of homogeneous ideals” và PGS.TS. Nguyễn Thị Lệ Thu, Trường Đại học Bách khoa – Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh, lĩnh vực hóa học với công trình: “Tailoring the Hard#Soft Interface with Dynamic Diels#Alder Linkages in Polyurethanes: Toward Superior Mechanical Properties and Healability at Mild Temperature”. 

Công trình: “Depth functions of symbolic powers of homogeneous ideals” (Các hàm độ sâu của lũy thừa hình thức của idean thuần nhất) của GS.TSKH. Ngô Việt Trung và TS. Nguyễn Đăng Hợp nghiên cứu một bất biến rất cơ bản của Idean là độ sâu, giải quyết được 3 bài toán mở liên quan đến tính tăng của hàm độ sâu, tính hội tụ của hàm độ sâu và tính đạt được mức tuần hoàn cho trước của hàm độ sâu. Đây là lần đầu tiên một công trình thực hiện tại Việt Nam được đăng trên tạp chí Inventiones Mathematicae, nằm trong số ít tạp chí toán học hàng đầu thế giới.

Theo GS. TSKH. Hồ Tú Bảo – thành viên Hội đồng Giải thưởng Tạ Quang Bửu năm 2022, đây là một công trình đặc biệt xuất sắc bởi giáo sư đã giải quyết được một vấn đề hết sức quan trọng của lĩnh vực đại số giao hoán. Để giải được bài toán khó đã tồn tại nhiều năm, ông đã sử dụng kỹ thuật của đại số giao hoán, hình học đại số và cả lý thuyết tổ hợp với cách nối thêm vào lĩnh vực mà mình đã theo đuổi nhiều năm. “Không phải ngẫu nhiên mà giáo sư Ngô Việt Trung thực hiện được nghiên cứu này bởi kết quả này dựa trên một quá trình nghiên cứu bền bỉ và lâu dài của giáo sư Ngô Việt Trung, một người làm nghiên cứu về đại số giao hoán trong hơn 40 năm, đủ năng lực kết hợp kỹ thuật đã quen thuộc với những kỹ thuật mới để giải quyết một vấn đề quan trọng và đăng trên một tạp chí hàng đầu ngành toán” - giáo sư Hồ Tú Bảo phân tích một cách tổng thể.

Phát biểu khi nhận giải thưởng, GS.TSKH. Ngô Việt Trung tiết lộ: “Ít người biết rằng tôi phải đi nạng khi học phổ thông, tuy đủ điêu chuẩn đi du học nhưng không được nước nào nhận cả. Nhờ Giáo sư Tạ Quang Bửu can thiệp mà tôi được đi học Toán ở Đức và được điều trị để có thể đi lại gần như bình thường. Tôi xin kính dâng giải thưởng này đến hương hồn Giáo sư Tạ Quang Bửu - người đã thay đổi cuộc đời tôi”.

Công trình: “Tailoring the Hard#Soft Interface with Dynamic Diels#Alder Linkages in Polyurethanes: Toward Superior Mechanical Properties and Healability at Mild Temperature” (Thiết kế giao diện vùng cứng – vùng mềm với những liên kết động lực Diels–Alder: hướng đến các cơ tính và tự lành chất lượng cao ở nhiệt độ trung bình) của PGS.TS. Nguyễn Thị Lệ Thu và cộng sự đã nghiên cứu chế tạo một hệ vật liệu polyuretan mới - polyme tự lành với cấu trúc chứa liên kết thuận nghịch Diels-Alder không nằm ngẫu nhiên mà được thiết kế đặc biệt sắp xếp tại bề mặt phân cách giữa pha cứng và pha mềm của polyuretan. Vật liệu có thể “tự lành” khi xuất hiện vết rạn tế vi giúp sản phẩm có tuổi thọ sử dụng cao, nhờ đó giảm thiểu chi phí sửa chữa, đem lại hiệu quả ứng dụng và hiệu quả kinh tế, giúp tiết kiệm năng lượng, tài nguyên và chất thải. Kết quả nghiên cứu góp phần xây dựng một hướng nghiên cứu mới của thế giới, và khởi đầu cho việc phát triển các sản phẩm vật liệu mới “tự lành” ở Việt Nam.

Công trình của PGS. TS Nguyễn Thị Lệ Thu được xuất bản trên Chemistry of Materials Chemistry of Materials, tạp chí rất có uy tín của Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (ACS) trong lĩnh vực Kỹ thuật hóa học và Khoa học vật liệu (top 10 theo thống kê của Scopus).

“Được trao tặng giải thưởng Tạ Quang Bửu là một vinh dự quá lớn cho tôi. Giải thưởng thật sự là nguồn động viên lớn lao cho các nhà khoa học, thúc đẩy hoạt động khoa học công nghệ có chất lượng ở Việt Nam. Công trình được lựa chọn trao giải là một trong số các nghiên cứu mà nhóm chúng tôi đang theo đuổi bắt nguồn từ cảm hứng của xu hướng bùng nổ các nghiên cứu về vật liệu tự lành trên thế giới, mặc dù quá trình từ nghiên cứu cơ bản đến thương mại hóa vật liệu mới này vẫn đang thử thách các nhà khoa học. Cho dù các kết quả nhóm đạt được mới chỉ là bước đầu và con đường đến ứng dụng thực tế vẫn còn dài, những hiểu biết tích lũy được từ các nghiên cứu này là động lực giúp chúng tôi tiếp tục theo đuổi niềm đam mê nghiên cứu của mình” - PGS.TS. Nguyễn Thị Lệ Thu khẳng định.

Kể từ năm 2014, Giải thưởng Tạ Quang Bửu đã trở thành sự kiện quan trọng, thường niên trong dịp Kỷ niệm Ngày Khoa học - Công nghệ Việt Nam. Đây là sự ghi nhận và tôn vinh đối với các nhà khoa học có kết quả nghiên cứu xuất sắc được công bố trên các tạp chí khoa học quốc tế uy tín, thuộc lĩnh vực khoa học tự nhiên và kỹ thuật. Các công trình được trao tặng giải thưởng thực sự tiêu biểu cho những thành tựu trong nghiên cứu cơ bản ở Việt Nam, trở thành nguồn khích lệ và động viên lớn lao đối với các nhà khoa học tiến bước trên con đường nghiên cứu khoa học. Đến nay, đã có 16 nhà khoa học được trao tặng Giải thưởng chính, 4 nhà khoa học được trao tặng giải thưởng cho nhà khoa học trẻ trong tổng số hơn 300 hồ sơ đăng ký tham dự.