Hà Nội xây dựng Trung tâm Đổi mới sáng tạo: Bước đi chiến lược kiến tạo động lực phát triển

Đây không chỉ là một thiết chế hạ tầng khoa học công nghệ, mà còn là đầu mối kết nối, điều phối hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, góp phần hiện thực hóa mục tiêu đưa Thủ đô trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo hàng đầu trong khu vực.

Cụ thể hóa định hướng chiến lược

Những năm gần đây, đổi mới sáng tạo được thành phố Hà Nội xác định là một trong các động lực then chốt cho phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo của Thủ đô vẫn còn nhiều hạn chế: Thiếu sự liên kết giữa viện - trường - doanh nghiệp; chưa có đầu mối điều phối mạnh; cơ chế hỗ trợ chưa đồng bộ và đặc biệt thiếu một trung tâm tập trung các nguồn lực từ tài chính, con người đến hạ tầng.

Từ yêu cầu thực tiễn, thành phố Hà Nội đã xây dựng Đề án Trung tâm Đổi mới sáng tạo, với vai trò là đầu mối triển khai chính sách, điều phối hệ sinh thái, kết nối các tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, đồng thời thúc đẩy liên kết giữa nghiên cứu - ứng dụng - thị trường.

Về vấn đề này, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Hà Nội Lê Hồng Sơn khẳng định, việc xây dựng trung tâm là bước đi cụ thể hóa Nghị quyết số 57-NQ/TƯ của Bộ Chính trị về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, cũng như định hướng chiến lược trong Luật Thủ đô (2024). Trung tâm sẽ giúp kết nối giải những bài toán lớn của Thủ đô với các giải pháp công nghệ thiết thực trong các lĩnh vực như: Hạ tầng giao thông thông minh, môi trường, nông nghiệp đô thị, dữ liệu mở và phát triển thành phố thông minh.

Mô hình tổ chức của Trung tâm Đổi mới sáng tạo sẽ theo hướng “công ty mẹ - công ty con”. Trong đó, công ty mẹ là công ty cổ phần do Nhà nước nắm cổ phần chi phối, có thể huy động thêm vốn từ các viện nghiên cứu, trường đại học, doanh nghiệp. Công ty mẹ điều phối chiến lược, sở hữu tài sản công và dẫn dắt chính sách. Các công ty con đảm nhận những nhiệm vụ chuyên biệt, như: Vận hành vườn ươm, tăng tốc khởi nghiệp, đầu tư mạo hiểm, chuyển giao công nghệ…

Bên cạnh đó, Trung tâm Đổi mới sáng tạo còn tích hợp các chức năng: Tham mưu chính sách, nghiên cứu và phát triển, ươm tạo công nghệ, hỗ trợ khởi nghiệp, vận hành sàn giao dịch công nghệ, sàn tài sản số; tổ chức không gian làm việc chung, phòng thí nghiệm mở, nền tảng chia sẻ dữ liệu và cơ chế thử nghiệm có kiểm soát (sandbox).

Xây dựng mô hình phù hợp với thực tiễn Hà Nội

Chia sẻ kinh nghiệm từ Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC), Trưởng ban Phát triển không gian đổi mới sáng tạo của NIC Lê Thị Minh Anh cho biết, cơ sở tại Hòa Lạc gặp không ít khó khăn trong việc thu hút startup (khởi nghiệp) do vị trí xa trung tâm, hạ tầng kết nối còn hạn chế, thiếu đội ngũ vận hành chuyên nghiệp và chưa có cơ chế tài chính linh hoạt. Đặc biệt, việc giao doanh nghiệp tư nhân quản lý tài sản công cũng gặp vướng mắc pháp lý và chi phí khấu hao lớn.

Từ thực tế đó, bà Lê Thị Minh Anh bày tỏ băn khoăn khi Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội cũng đặt tại Hòa Lạc, nơi đã có một trung tâm cấp quốc gia đang hoạt động.

Phản hồi ý kiến này, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Lê Hồng Sơn nhấn mạnh, việc NIC và Trung tâm Đổi mới sáng tạo của Hà Nội cùng đặt tại Hòa Lạc là không trùng lặp mà mang tính bổ trợ. Nếu phối hợp hiệu quả, tại đây hoàn toàn có thể hình thành một “cụm đổi mới sáng tạo”. Trong đó, NIC tập trung vào công nghệ chiến lược, kết nối quốc tế, còn trung tâm của Hà Nội sẽ giải quyết các vấn đề cụ thể của đô thị, bám sát nhu cầu thực tiễn của startup và hỗ trợ thương mại hóa công nghệ.

Trung tâm của Hà Nội sẽ đi theo mô hình doanh nghiệp cổ phần với Nhà nước chi phối, vận hành theo hướng chuyên nghiệp, thị trường nhưng vẫn bảo đảm định hướng chính sách và sử dụng hiệu quả tài sản công. Việc học hỏi kinh nghiệm từ NIC sẽ giúp Hà Nội rút ngắn thời gian thử nghiệm, tránh lặp lại các khó khăn về tổ chức và vận hành.

Đáng chú ý, Trung tâm Đổi mới sáng tạo sẽ đầu tư vào các phòng thí nghiệm trọng điểm trong các lĩnh vực như: Công nghệ sinh học, vật liệu mới, trí tuệ nhân tạo, môi trường…, nhằm khắc phục tình trạng thiếu liên kết giữa nghiên cứu - doanh nghiệp tại các phòng thí nghiệm công lập hiện nay. Trung tâm cũng là đầu mối thu hút nguồn lực tài chính trong và ngoài nước, từ vốn đầu tư mạo hiểm, tài trợ quốc tế, ODA, đến chính sách “mua sắm công đổi mới sáng tạo” nhằm tạo thị trường thử nghiệm cho các sản phẩm công nghệ do startup trong nước phát triển.

Đáng chú ý, Trung tâm Đổi mới sáng tạo sẽ được hưởng nhiều cơ chế ưu đãi: Miễn chi phí hạ tầng tại Khu Công nghệ cao Hòa Lạc, tiếp cận nguồn vốn ưu đãi, vận hành linh hoạt và được phép tiếp nhận, sử dụng hiệu quả tài sản công trong mô hình đối tác công - tư.

Các chuyên gia cho rằng, điều quan trọng là trung tâm phải tiên phong xây dựng văn hóa đổi mới sáng tạo tại Hà Nội, văn hóa dám nghĩ, dám thử, sẵn sàng chấp nhận rủi ro, đồng hành giữa Nhà nước và thị trường, hướng tới lợi ích cộng đồng.

Việc xây dựng Trung tâm Đổi mới sáng tạo Hà Nội không chỉ nhằm khắc phục các điểm nghẽn hiện tại, mà còn mở ra cơ hội để Thủ đô bứt phá, trở thành một cực tăng trưởng đổi mới sáng tạo của khu vực.