Tội phạm mua bán người còn tiềm ẩn nhiều phức tạp

Do thiếu hiểu biết nên trở thành nạn nhân

Theo số liệu của PC45, Công an thành phố Hà Nội, từ năm 2015 đến hết 6 tháng đầu năm 2017, Công an thành phố đã khám phá 7 vụ mua bán người (có 2 vụ mua bán trẻ em), bắt giữ 10 đối tượng, xác định 14 nạn nhân. Trong tổng số 7 vụ mua bán người được khám phá, có 5 vụ mua bán ra nước ngoài; 2 vụ mua bán trong nội địa. Mục đích mua bán người là mại dâm 5 vụ; làm vợ người Trung Quốc 1 vụ; làm con nuôi 1 vụ.

Theo đánh giá của PC45, Công an thành phố Hà Nội, hiện nay, tình hình tội phạm MBN trên địa bàn thành phố Hà Nội có nhiều tiềm ẩn phức tạp. Bởi, thực tế số lượng người dân ở các tỉnh đến Hà Nội tìm việc làm ngày càng tăng; số lượng kinh doanh dịch vụ có điều kiện, nhạy cảm về an ninh trật tự, như: vũ trường, quán bar, karaoke, nhà nghỉ, khách sạn, massage, tẩm quất tăng nhanh. Bên cạnh đó, việc thông thương, giao lưu buôn bán, đi lại giữa Việt Nam với Trung Quốc và các nước trong khối Asean có nhiều thuận lợi.

Những yếu tố trên là những điều kiện thuận lợi cho các loại tội phạm hình sự, trong đó có tội phạm MBN hoạt động. Thêm vào đó, tội phạm MBN lợi dụng vào việc thành lập các công ty có chức năng tuyển dụng, cung cấp nhân lực trong nước và nước ngoài, hoặc công ty du lịch lữ hành để hoạt động MBN.

Một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến nạn buôn bán phụ nữ và trẻ em là ham lợi ích vật chất. Có thể nói, ham muốn lợi ích gồm cả kẻ MBN và nạn nhân. Bởi, kẻ buôn người bất chấp pháp luật và đạo lý do đây là một “hình thức kinh doanh” không mất vốn mà lại thu được số lợi nhuận khá; còn không ít nạn nhân do bị hấp dẫn bởi những “chiếc bánh vẽ” ngon lành về lợi ích kinh tế mà bọn buôn người đưa ra, nên kết cục là sa bẫy của bọn chúng.

Bên cạnh đó, trình độ dân trí thấp, hạn chế trong việc tiếp cận thông tin, đặc biệt là thông tin liên quan đến các loại hình tội phạm, trong đó có nạn buôn bán người, là những tồn tại phổ biến trong dân cư vùng sâu, vùng xa, thậm chí cả với những đô thị, thành phố lớn, nhưng gia đình, nhà trường chưa có sự quan tâm, giáo dục sát sao về vấn đề này.

Nhiều vụ việc xảy ra với những tình tiết đơn giản đến không ngờ, mà nếu như một người có nhận thức, hiểu biết về vấn đề này sẽ không bao giờ mắc phải. Trên thực tế, các nạn nhân vẫn bị dỗ ngon, dỗ ngọt bởi các chiêu bài tìm việc làm nhàn hạ mà lại có thu nhập cao. Họ dễ dàng theo đối tượng có khi chỉ quen biết sơ sơ đến những nơi xa lạ để mong có cơ hội đổi đời.

Đói nghèo, thất học và thất nghiệp cũng là những nguyên nhân cơ bản dẫn đến nhu cầu và xu hướng di dân tìm việc làm và thu nhập. Đói nghèo, thất nghiệp dẫn đến những ham hố lợi ích vật chất của nạn nhân; còn thất học dẫn đến sự hạn chế về nhận thức, hiểu biết. Nạn nhân sống trong tình trạng nghèo đói, không có việc làm, thiếu kiến thức và giáo dục là những điều kiện thuận lợi cho bọn buôn người tiếp cận, lôi kéo, dụ dỗ.

Ngoài ra, việc thiếu sự quan tâm, dạy dỗ của gia đình cũng là nguyên nhân khiến nạn MBN có "đất" tồn tại. Không ít các gia đình mà bố mẹ chỉ biết chu cấp vật chất đầy đủ cho con cái nhưng lại thiếu sự quan tâm, dạy dỗ. Nhiều trường hợp con bỏ nhà đi mấy ngày bố mẹ mới biết. Những bậc phụ huynh này, có người vì quá ham kiếm tiền, hoặc mải mê với những thú vui ích kỷ mà quên mất rằng con trẻ, nhất là trong hoàn cảnh xã hội phức tạp như hiện nay, rất cần sự che chở, yêu thương, quan tâm, dạy dỗ của bố mẹ.

Tuy nhiên, trên thực tế, cũng có những người vì cuộc sống quá cơ cực, bần hàn, họ phải lăn lộn để mưu sinh nên không còn thời gian và sức lực để chăm sóc con cái.

Hoạt động phạm tội ngày càng tinh vi

Thông qua các vụ án mà Công an thành phố Hà Nội triệt phá, có thể thấy, thủ đoạn của tội phạm MBN ngày càng tinh vi, xảo quyệt, nhiều trường hợp có tổ chức chặt chẽ và có tính xuyên quốc gia. Chủ yếu các đối tượng lợi dụng sự kém hiểu biết của bị hại ở những vùng nông thôn, những người không có việc làm, có hoàn cảnh khó khăn… để làm quen với nạn nhân rồi dùng những lời nói "đường mật", hứa hẹn tìm việc làm có thu nhập cao, rủ đi chơi, đi mua sắm... để lừa bán vào các "động mại dâm trá hình" tại Việt Nam hoặc bán ra nước ngoài (chủ yếu là sang Trung Quốc).

Trong 5 năm gần đây, số vụ MBN sang Trung Quốc chiếm hơn 80% tổng số vụ phát hiện, khám phá. Các đối tượng MBN thường có mối quan hệ với số đối tượng là người Trung Quốc, hoặc là người Việt Nam đã làm ăn, lấy chồng tại Trung Quốc. Nhiều trường hợp đối tượng trước đây là nạn nhân bị bán sang Trung Quốc, nay quay trở lại Việt Nam dụ dỗ, lừa phụ nữ, trẻ em đưa sang Trung Quốc để bán, đặc biệt có vụ, đối tượng lừa cả người thân, họ hàng bán sang Trung Quốc.

Bên cạnh đó, các đối tượng đã sử dụng mạng internet, điện thoại để lừa gạt học sinh, sinh viên, hay thiết lập các đường dây hoạt động mại dâm dưới hình thức "gái gọi" qua mạng và tổ chức các chuyến "du lịch tình dục" xuyên quốc gia với mục đích bán các nạn nhân hoặc công khai rao bán phụ nữ trên mạng…

Trên thực tế, công tác đấu tranh với loại tội phạm này còn gặp nhiều khó khăn, vướng mắc. Trước hết, việc áp dụng các biện pháp nghiệp vụ để phòng ngừa, phát hiện, ngăn chặn đối với tội phạm MBN ở các tuyến, địa bàn trọng điểm về MBN còn nhiều khó khăn do phần lớn đối tượng MBN là người tỉnh ngoài về địa bàn Hà Nội hoạt động lưu động, không đăng ký tạm trú, hoặc không có nơi ở cố định, gây khó khăn cho việc quản lý. Sự phối hợp, trao đổi thông tin với các đơn vị chức năng còn chậm, không kịp thời nên rất ít vụ việc nạn nhân được giải cứu tại Việt Nam.

Đối tượng MBN thường sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn tinh vi, đặc biệt là có sự câu kết chặt chẽ với các đối tượng người nước ngoài, hoặc đối tượng người Việt Nam sinh sống ở nước ngoài để phạm tội và tránh sự phát hiện và điều tra của cơ quan Công an; khi tiếp xúc với nạn nhân thường thay đổi tên, tuổi, địa chỉ và dùng nhiều số điện thoại khuyến mại khác nhau để làm quen và lừa gạt, gây khó khăn cho việc xác minh, điều tra của cơ quan Công an.

Đây là loại tội phạm ẩn, do đó, chỉ khi có bị hại được giải cứu hoặc trốn thoát trở về tố giác với cơ quan Công an thì mới điều tra làm rõ được đối tượng để truy tố trước pháp luật, trong khi đó, việc xác định được địa chỉ của nạn nhân để giải cứu còn gặp nhiều khó khăn.