Thủ tục tố tụng: Hướng đến thân thiện, gần dân

Đây là hai chỉ số liên quan tới cơ quan tư pháp trong tổng cộng 10 chỉ số cần hoàn thiện đến hết năm 2016 theo tinh thần Nghị quyết 19 của Chính phủ để cải thiện môi trường kinh doanh và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Mất 400 ngày để giải quyết tranh chấp hợp đồng lao động

Luật sư Lưu Tiến Dũng, Chủ nhiệm Ủy ban Hợp tác quốc tế thuộc Liên đoàn Luật sư Việt Nam cho biết: Hai chỉ số trên nếu được cải thiện sẽ tác động rất lớn đến môi trường kinh doanh. Song, việc thực hiện đang còn bất cập. Theo các chuyên gia Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế trung ương, không ít trường hợp phải mất tới 400 ngày để giải quyết tranh chấp hợp đồng lao động. Điều này không chỉ tốn thời gian, chi phí mà còn khiến DN mệt mỏi và giảm niềm tin vào hệ thống pháp luật.

Ông Tưởng Duy Lượng, nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao, Trọng tài viên Trung tâm Trọng tài quốc tế Việt Nam cho rằng, thời gian kết thúc vụ án trong tố tụng dân sự (TTDS) thường dài hơn quy định trong Bộ luật TTDS. Thời gian nhận đơn đến thời điểm trước khi thụ lý là trên 75 ngày. Thời gian trung bình từ khi thụ lý đến khi kết thúc vụ án tại tòa thường mất 6-7 tháng, đối với vụ án phức tạp phải mất 7-8 tháng, chưa tính trường hợp phải sửa đổi, bổ sung đơn khởi kiện nhiều lần, hoãn phiên tòa... Vì vậy, đa số DN rất ngại tiến hành các thủ tục tố tụng vì sợ phải chịu thiệt đơn, thiệt kép về thời gian, chi phí, công sức… trước khi có thể giải quyết xong mọi tranh chấp.

Với việc ban hành Nghị quyết số 19/2015/NQ-CP, Chính phủ một lần nữa thể hiện cam kết mạnh mẽ trong việc hoàn thiện thể chế, chính sách tạo môi trường kinh doanh thuận lợi và bình đẳng cho mọi tổ chức, DN, người dân phát triển sản xuất, kinh doanh; giảm thời gian, chi phí giải quyết các tranh chấp dân sự nói chung và tranh chấp hợp đồng nói riêng. Mục tiêu cụ thể là đơn giản hóa thủ tục, quy trình và rút ngắn thời gian giải quyết tranh chấp thương mại xuống còn tối đa 200 ngày thay cho 400 ngày như hiện nay nhất là đối với các tranh chấp quy mô nhỏ và giữa các DN nhỏ và vừa thông qua tòa án. Đối với giải quyết phá sản DN, yêu cầu đơn giản hóa thủ tục, quy trình, rút ngắn thời gian xuống còn 30 tháng đến hết năm 2015 và 24 tháng đến hết năm 2016 thay vì 60 tháng như hiện nay.

Phải tự động hóa quy trình tố tụng

Một giải pháp quan trọng Ngân hàng Thế giới (WB) khuyến cáo để từng bước thực hiện lộ trình trên là "tự động hóa" thủ tục nộp đơn khởi kiện, xử lý đơn và thanh toán án phí. Theo WB, cần có hệ thống quản lý vụ án điện tử để giúp quản lý thời gian giải quyết vụ án, các công đoạn, hành vi tố tụng mà thẩm phán cần thực hiện. Đây cũng là cơ sở giúp tòa án hoạt động hiệu quả và công khai thông tin về hoạt động tố tụng ra bên ngoài, giúp người dân thuận tiện hơn khi làm việc với tòa án.

Cùng chung xu thế cải cách này, với dự thảo Bộ luật TTDS sửa đổi đã qua nhiều lần chỉnh sửa và được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ chín, Quốc hội khóa XIII, dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XIII phải hướng đến việc giảm số lượng ngày trong mỗi thời hạn tố tụng. Nếu thủ tục nào không còn phù hợp, cần kiến nghị với Quốc hội sửa đổi, bổ sung, xây dựng mô hình "một cửa" của bộ phận hành chính tư pháp để tiếp nhận hồ sơ, thụ lý vụ án nhằm bảo đảm thủ tục tố tụng trở nên thân thiện, tạo thuận lợi cho người dân, DN. "Phần lớn các tòa vẫn áp dụng phương thức quản lý theo sổ sách. Nếu đưa công nghệ điện tử vào, chắc chắn thời gian giải quyết sẽ rút đi" - ông Tưởng Duy Lượng nhận định.

Từ thực tế cho thấy, có nhiều vụ án vi phạm tố tụng, luật sư Lưu Tiến Dũng còn đề nghị dự thảo Bộ luật TTDS phải quy định rõ sự giám sát của chánh án tòa án đối với các hành vi tố tụng. Một vấn đề cũng đáng lưu ý, theo quy định của dự thảo Bộ luật TTDS, Viện KSND có quyền kháng nghị xem xét lại tất cả các vụ án khiến việc giải quyết tranh chấp dân sự bị kéo dài. Ông Tưởng Duy Lượng và không ít chuyên gia pháp luật phân tích, quan hệ tranh chấp dân sự, thương mại là quan hệ tư, quyền định đoạt là thuộc về đương sự, nên phải hạn chế các trường hợp tham gia của Viện KSND. Cơ quan này chỉ nên tham gia trong trường hợp đối tượng tranh chấp là tài sản công, lợi ích công hoặc một trong các bên đương sự là người chưa thành niên hoặc người có nhược điểm thể chất, tâm thần. Có như vậy mới giúp giảm được thời gian giải quyết các vụ án.