Những kinh nghiệm trong hoạt động giám sát cơ quan tư pháp

Dù có nhiều cố gắng, nhưng hoạt động giám sát cơ quan tư pháp của Ban Pháp chế HĐND thành phố Hà Nội và các quận, huyện, thị xã còn một số hạn chế. Số lượng các cuộc giám sát vẫn mang tính kỳ cuộc, ít thực hiện giám sát chuyên đề. Việc xác định lựa chọn chủ đề, nội dung giám sát cụ thể gặp nhiều khó khăn, lúng túng...

Theo một số thành viên Ban Pháp chế HĐND các quận, huyện: Bắc Từ Liêm, Ba Đình, Phúc Thọ, Phú Xuyên…, tâm lý nể nang, né tránh, ngại va chạm vẫn còn là trở ngại lớn trong việc nâng cao hiệu quả giám sát. Nhất là đối với các cơ quan tư pháp, giám sát chuyên sâu đòi hỏi phải có kiến thức pháp luật cả về nội dung và trình tự tố tụng. Trong khi đó, đại biểu các Ban Pháp chế được cơ cấu từ nhiều ngành, khả năng am hiểu pháp luật còn hạn chế, vì thế, khi đặt câu hỏi trong giám sát chưa thể hiện sự tự tin. Điều này thể hiện rõ trong hoạt động giám sát trực tiếp tại kỳ họp - rất ít câu hỏi chất vấn được đặt ra đối với các cơ quan tư pháp.

Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đã quy định rõ về quy trình các bước tiến hành một cuộc giám sát chuyên đề, như: Xác định nội dung giám sát; thành lập đoàn giám sát; xây dựng kế hoạch, đề cương giám sát gửi tới các đơn vị chịu sự giám sát; tiến hành giám sát; xây dựng và thông qua dự thảo báo cáo giám sát; theo dõi kết quả giải quyết kiến nghị sau giám sát…

Theo đại diện Ban Pháp chế HĐND các quận, huyện, thị xã, trong những bước tiến hành giám sát trên, bước nào cũng quan trọng, có quan hệ chặt chẽ không thể tách rời, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc chung theo quy định của pháp luật. Tuy nhiên, để có một cuộc giám sát chuyên đề hiệu quả, chất lượng như mong muốn cần rất nhiều kỹ năng và sự sáng tạo, linh hoạt trong quá trình thực hiện.

Trưởng ban Pháp chế HĐND huyện Hoài Đức Nguyễn Thị Nhung cho hay, lựa chọn chủ đề giám sát không nên quá rộng, chỉ nên lựa chọn một số vấn đề trọng tâm, có nhiều bất cập, đã và vẫn đang được dư luận quan tâm tại thời điểm giám sát. Phạm vi giám sát có thể xem xét giai đoạn của 2 đến 3 năm trước (tùy từng nội dung cụ thể), nhưng thời điểm cuối nên xác định đến thời điểm hiện hành. Điều này sẽ giúp Ban Pháp chế có thêm những thông tin mang tính thời sự, phục vụ kịp thời cho việc định hướng thảo luận, chất vấn ngay tại các kỳ họp trong năm. Thành phần đoàn giám sát có thể mời các chuyên gia giỏi ở các lĩnh vực; tránh sự trùng chéo về thời gian, đơn vị, địa bàn giám sát và không gây ảnh hưởng phiền hà, xáo trộn hoạt động của cơ quan, đơn vị chịu sự giám sát.

Nhiều đại biểu HĐND cấp huyện cũng cho rằng, đối với mỗi đơn vị chịu sự giám sát nên có một đề cương riêng, hạn chế việc xây dựng một đề cương chung gửi tới các cơ quan, đơn vị (trừ các cơ quan, đơn vị cùng có chung điều kiện, đặc điểm, chức năng, nhiệm vụ). Có như vậy, đoàn giám sát mới thu thập được những thông tin phong phú, đa chiều, mang sắc thái riêng ở mỗi cơ quan, đơn vị, địa phương.

Bên cạnh các phương pháp trên, đại diện Ban Pháp chế HĐND các quận: Cầu Giấy, Đống Đa, Thanh Xuân cho rằng, một yếu tố không quy định cụ thể trong luật, song có vai trò hết sức quan trọng trong mỗi buổi làm việc và cả đợt giám sát, đó chính là vai trò của người chủ trì. Thật khó yêu cầu người chủ trì giám sát phải giỏi hơn, am hiểu lĩnh vực chuyên môn sâu hơn tất cả các thành viên có mặt. Tuy nhiên, rất cần người chủ trì phải gợi mở, dẫn dắt, yêu cầu diễn giải và thâu tóm vấn đề các đại biểu đã nêu một cách trọng tâm, linh hoạt. Muốn được như vậy, trong công tác chuẩn bị, đòi hỏi người chủ trì phải nghiên cứu kỹ các tài liệu, hình dung trước các tình huống cần xử trí.