Ngô Tất Tố -Nhà báo lớn và tài hoa của Hà Nội

Nhà văn Ngô Tất Tố

Vừa qua, một đề tài khoa học về di sản báo chí Ngô Tất Tố đã được tiến hành nghiên cứu rất công phu và có kết quả rất tốt. Đề tài mang nhan đề: “Di sản báo chí Ngô Tất Tố - ý nghĩa lý luận và thực tiễn đối với sự nghiệp phát triển báo chí thủ đô”.

Đề tài do Hội Nhà báo Hà Nộiđăng ký và được sự giúp đỡ, hướng dẫn của Sở Khoa học và Công nghệ thành phố. Một Ban chủ nhiệm đề tài được thành lập do Giáo sư - Viện sĩ Phan Cự Đệ, Chủ tịch Hội đồng Khoa học báo chí và văn học của trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn làm chủ nhiệm. Tham gia Ban chủ nhiệm đề tài có Phó giáo sư - Tiến sĩ Vũ Duy Thông, Vụ trưởng Vụ Báo chí Ban tư tưởng - văn hóa TƯ và nhà giáo Nguyễn Gia Quý, Phó chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Hà Nội làm phó chủ nhiệm đề tài; Tiến sĩ Cao Đắc Điểm làm thư ký khoa học.

Bước đầu nghiên cứu đã diễn ra tranh luận: Tác giả Ngô Tất Tố là nhà văn hay nhà báo ? Cuối cùng các nhà nghiên cứu sau khi khảo sát 1350 tác phẩm đăng báo của Ngô Tất Tố và tìm hiểu quá trình viết văn, làm báo của ông, đã đi đến thống nhất: “Đặc điểm nổi bật trong sự nghiệp sáng tác của Ngô Tất Tố là sự xuất hiện dồn dập hàng loạt tiểu phẩm báo chí xuất sắc, đan xen với sự ra đời các tác phẩm văn học chiếm đỉnh cao trên văn đàn. Nói khác đi, nhà báo bút chiến xã hội nổi tiếng đã hóa thân thành nhà văn tài hoa Ngô Tất Tố, người đứng hàng tiên phong mở đường cho dòng văn học hiện thực phê phán của nước nhà dưới ách chiếm đóng của thực dân Pháp trước năm 1945. Nhà văn góp phần sáng lập nền văn học mới, lại chính là hiện thân của nhà báo biệt tài Ngô Tất Tố với kho tiểu phẩm báo chí ở nước ta”. Có lần nhà báo, nhà văn Vũ Bằng đã khẳng định: “Ngô Tất Tố là một huấn luyện viên của tôi trong nghề báo”. (Đọc: Vũ Bằng “14 gương mặt nhà văn đồng nghiệp”. NXB Hội Nhà văn, Hà Nội, 2004, tr.169).

Như vậy Ngô Tất Tố không chỉ là nhà văn mà còn là nhà báo, một nhà báo nổi tiếng. Nhà báo Ngô Tất Tố là ký giả tiêu biểu của trào lưu báo chí công khai yêu nước, tiến bộ của báo giới nước ta trước năm 1945.

Đánh giá về nội dung báo chí của Ngô Tất Tố, các tác giả của công trình nghiên cứu đã có công khái quát trong 6 chuyên đề về một bộ sử biên niên của xã hội Việt Nam những năm30-40 của thế kỷ XX. Nội dung đó còn bao gồm những chân dung khác nhau của giai cấp thống trị và nhiều kiểu người điển hình trong xã hội cũ. Những tác phẩm báo chí cùng với những tác phẩm văn học đặc sắc của Ngô Tất Tố như vũ khí lợi hại đánh thẳng vào bọn cướp nước và lũ bán nước. Nội dung báo chí của Ngô Tất Tố còn như “bản tố khổ chan hòa nước mắt và lòng căm phẫn của nông dân” Việt Nam dưới chế độ đế quốc, phong kiến.

Đặc điểm nổi bật trong sự nghiệp báo chí của Ngô Tất Tố là ông viết nhiều thể loại, trong đó tiểu phẩm báo chí và phóng sự là hai thể loại nổi tiếng nhất của ông. Ông phụ trách nhiều chuyên mục của nhiều tờ báo hằng ngày và hằng tuần. Chuyên mục nào ông cũng nêu rõ chủ trương về nội dung và hình thức để các cộng tác viên theo đó mà tham gia viết bài cho chuyên mục. Nhà báo Ngô Tất Tố đặc biệt lưu ý các đồng nghiệp ở các báo nên chú ý chọn lọc chữ cho kỹ để đặt tên chuyên mục (tức “đề mục”) cho dễ hiểu và gây ấn tượng tốt, không nên đặt đề mục một cách tùy tiện. Ông khuyên đồng nghiệp: “Đề mục nếu đặt bằng chữ lố lăng, thì có khác gì cái mắt có rạp (bụi) mà không rửa”.

Về tiểu phẩm của Ngô Tất Tố, các tác giả đề tài nghiên cứu đã đúc kết qua 5 chuyên đề: Về sức thuyết phục logic của văn tiểu phẩm Ngô Tất Tố; về sức truyền cảm bằng hình tượng thẩm mỹ, về điểnhình hóa mà không hư cấu; về nghệ thuật trào lộng, đả kích và về phong cách đậm đà bản sắc dân tộc.

Các tác giả, qua đề tài nghiên cứu này, mong muốn giúp các nhà báo thủ đô rút ra những bài học nghiệp vụ làm báo của Ngô Tất Tố, bao gồm ý thức nghiêm túc về nghề làm báo; bài học về hành trang văn hóa của nhà báo Ngô Tất Tố; bài học về dũng khí và bản chất trung thực, thẳng thắn của người làm báo; bài học về tính cập nhật, nhạy bén của các tác phẩm báo chí và bài học về tính hiện đại và tính dân tộc trong báo chí của Ngô Tất Tố.

Các nhà nghiên cứu đã dày công sưu tầm và đã sao y bản gốc số lượng 1350 tác phẩm đăng báo và thẩm định được 26 bút danh khác nhau của Ngô Tất Tố. Số lượng mới tìm thấy chưa in thành sách chiếm 90% (ước khoảng 4000 trang). Các tác giả của đề tài đã tìm và xác định được chính xác 13 bút danh đã tìm thêm. Nguồn tư liệu mới tìm được là căn cứ khoa học giúp Ban chủ nhiệm đề tài cải chính được một số sai sót trong các sách đã xuất bản trước đây về một số vấn đề thuộc thân thế, sự nghiệp của Ngô Tất Tố.

Kết quả nghiên cứu cho thấy di sản báo chí của Ngô Tất Tố - Nhà báo người Hà Nội mà cuộc đời làm báo của ông chủ yếu diễn ra trên đất Hà Nội - là kho tàng tư liệu phong phú, phản ánh toàn diện, trung thực xã hội ta dưới ách nô lệ của thực dân Pháp nửa đầu thế kỷ XX.

Đề tài nghiên cứu này, sau nhiều cuộc hội thảo khoa học đã được nghiệm thu tại cấp cơ sở là Hội Nhà báo Hà Nội ngày 31-5-2004. Đến ngày 4-7-2004, đề tài được tổ chức nghiệm thu ở cấp thành phố do Giáo sư - Tiến sĩ Phùng Hữu Phú, ủy viên TƯ Đảng, Phó bí thư thường trực Thành ủy, Chủ tịch HĐND thành phố Hà Nội làm Chủ tịch Hội đồng Nghiệm thu. Các thành viên Hội đồng Nghiệm thu đã lần lượt phát biểu đánh giá kết quả nghiên cứu, sau đó đã bỏ phiếu kín. Đa số đánh giá công trình đạt giá trị khoa học và thực tiễn xuất sắc.

HNM