Lệnh cấm, ý thức và hiệu lực

Thế nhưng, trên thực tế, hoạt động đổi tiền lẻ vẫn diễn ra sôi động. Thậm chí lệnh cấm còn là cơ hội để những đầu nậu ra tay chặt chém phí đổi tiền với lý do khan "hàng". Những ngày này, tại các đền, chùa, tiền lẻ vẫn tràn ngập. Và người ta lại "đổ" tại "ý thức người dân kém", rằng là thói quen muốn xóa bỏ phải cần thời gian và còn nhiều lý giải khác nữa… Nhưng nếu không phải vì ý thức người dân thì do đâu mà hành vi phản văn hóa ấy vẫn ngang nhiên tồn tại?

Sự thật là hành vi "vô ý thức" của người dân cũng bắt nguồn từ những hành vi "có ý thức" của một số người giữ vai trò tổ chức ở các đền chùa, lễ hội… Cách đây chừng hai chục năm có lẽ chẳng mấy ai làm cái việc vừa "xa xỉ" vừa thiếu văn hóa là rải tiền lẻ ở đền chùa. Công đức trong những ngày đầu năm là một nét văn hóa đẹp nhưng nhiều lúc, nhiều nơi nét văn hóa này đã bị biến tướng. Có lẽ hầu hết những người hay đi lễ đều hiểu câu nói "Phật tại tâm" (Phật ở trong tâm) - một triết lý mang ý nghĩa cao đẹp. Phật chính ở cái tâm, ở lòng lương thiện của mỗi người chứ không phải sự phô trương hình thức. Người đi lễ chùa cũng thường có tâm lý đặt lòng tin nơi cửa Phật, chính vì thế muốn thay đổi thói quen này phải bắt đầu từ chính những người quản lý đình, chùa, những nhà tổ chức lễ hội. Để thay đổi một hành vi có yếu tố tâm linh, thiết nghĩ không nên dùng mệnh lệnh hành chính cứng nhắc. Thay vào đó nên bắt đầu từ chính ở các nơi thờ tự. Hơn ai hết các trụ trì, các vị thủ từ cần là người "làm công tác tư tưởng" cho phật tử và người dân.

Bên cạnh vai trò của các vị quản đền, trụ trì chùa thì trách nhiệm của cơ quan quản lý, đơn vị tổ chức lễ hội phải được định hình chính xác, quyết liệt. Hiện nay, chính những lợi ích vật chất đã tạo cho không gian tại các điểm văn hóa tâm linh trở nên xô bồ.

Với cơ quan quản lý văn hóa cũng vậy. Phải xác định trách nhiệm, quy chế hoạt động một cách rõ ràng. Chúng ta phát ra "lệnh cấm" đổi tiền lẻ, nhưng lại không có cơ chế để xử lý sự việc, chưa có quy định về mức xử phạt cụ thể việc kinh doanh tiền lẻ kiếm lời, chưa có cơ chế để ngăn tiền lẻ vào chùa. Và khi luật thiếu "uy lực", chỉ là sự "giễu võ giương oai" thì văn bản mất hiệu lực là điều dễ hiểu. Việc tổ chức lễ hội, các hoạt động văn hóa tâm linh cũng cần sao cho đúng với truyền thống, tránh phô trương để người dân tìm đến đền, chùa với ý nguyện trong sáng chứ không phải là vì tâm lý a dua thấy người làm thì mình cũng làm mà chẳng biết giật mình, xấu hổ!