Kịp thời giải quyết những vấn đề cấp bách ở địa phương

Đó là nhận định nêu trong báo cáo về thực tiễn hoạt động của HĐND các tỉnh, thành phố trong cả nước năm 2023 do Ủy viên Trung ương Đảng, Trưởng ban Công tác đại biểu của Quốc hội Nguyễn Thị Thanh trình bày sáng 25-3 tại hội nghị tổng kết về công tác này tại Hà Nội.

Khơi thông, giải phóng các nguồn lực

Theo báo cáo đánh giá của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, năm 2023, HĐND các cấp đã tích cực đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động cả về công tác lập pháp, giám sát, quyết định các vấn đề quan trọng của quốc gia và của từng địa phương; tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế phát triển; thực hiện đột phá chiến lược, rà soát, tháo gỡ những khó khăn, vướng mắc, khơi thông, giải phóng các nguồn lực và tạo động lực mới cho thúc đẩy phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội.

Năm 2023, HĐND các tỉnh, thành phố cả nước đã tổ chức tổng số 357 kỳ họp, trong đó có 130 kỳ họp thường lệ, 154 kỳ họp chuyên đề và 73 kỳ họp đột xuất nhằm kịp thời giải quyết những vấn đề quan trọng, cấp bách, gặp nhiều rào cản phải tháo gỡ hoặc công việc phát sinh đột xuất bảo đảm điều kiện phục hồi và phát triển kinh tế - xã hội hoặc cần triển khai thực hiện các chủ trương mới của Trung ương, bảo đảm kịp thời, thực chất và hiệu quả cao hướng tới mục tiêu cao nhất là lợi ích của cử tri và nhân dân địa phương.

Tổng số nghị quyết được HĐND ban hành tại các kỳ họp là 6.377 nghị quyết (trong đó, có 1.681 nghị quyết quy phạm pháp luật, 4.696 nghị quyết cá biệt). Nổi bật là thành phố Hà Nội, tỉnh Vĩnh Long lần đầu tiên ban hành nghị quyết về chất vấn và trả lời chất vấn tại kỳ họp. Công tác thẩm tra bảo đảm kỹ lưỡng, tính phản biện cao, kết hợp với hoạt động giám sát, khảo sát, chất vấn, giải trình, giám sát chuyên đề, tiếp xúc cử tri, do đó chất lượng các nghị quyết được ban hành ngày càng được nâng lên, bảo đảm về hình thức, nội dung nghị quyết.

Hoạt động giám sát của HĐND các tỉnh, thành phố tại các kỳ họp hầu hết được thực hiện đúng quy định của pháp luật và hướng dẫn tại Nghị quyết số 594/NQ-UBTVQH15 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội. Tiếp tục được đổi mới, thực chất, rõ kết quả, đáp ứng yêu cầu, nguyện vọng của cử tri và nhân dân, hầu hết HĐND các địa phương đã tổ chức tốt các phiên chất vấn và trả lời chất vấn tại các kỳ họp thường lệ hoặc kỳ họp chuyên đề và có nhiều đổi mới như: “Hỏi nhanh đáp gọn”, nội dung rộng khắp, theo đến cùng vấn đề và đã tạo hiệu quả rõ nét trong thực hiện các vấn đề bức xúc trên địa bàn, bố trí thời gian thỏa đáng, đơn giản hóa hình thức, tạo sự tương tác tối đa giữa đại biểu và người trả lời chất vấn, không gửi câu hỏi trước đến các cơ quan mà thực hiện chất vấn trực tiếp tại hội trường.

Các vấn đề “nóng”, bức xúc nổi lên trong đời sống kinh tế - xã hội được lựa chọn từ sớm, đảm bảo “đúng” và “trúng” vấn đề cử tri và nhân dân quan tâm, cho thấy HĐND luôn bám sát thực tiễn, đặc biệt là những vấn đề tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý nhà nước và những nội dung chậm giải quyết hoặc né tránh trách nhiệm, đồng thời cung cấp thông tin phong phú, đa chiều đến đại biểu HĐND và chuẩn bị sớm dự thảo nghị quyết chất vấn.

Việc lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm cũng được nhiều tỉnh, thành phố chủ động tham mưu cho cấp ủy Đảng về công tác lấy phiếu tín nhiệm và tổ chức riêng kỳ họp chuyên đề hoặc tại kỳ họp thường lệ cuối năm để tổ chức lấy phiếu tín nhiệm, bỏ phiếu tín nhiệm đối với người giữ chức vụ do HĐND bầu bảo đảm thực chất, khách quan theo đúng quy định của pháp luật.

Cuối năm 2023, ở cấp tỉnh có tổng số 1.700 người được lấy phiếu tín nhiệm theo quy định. HĐND không tiến hành lấy phiếu tín nhiệm đối với 208 người (trong đó, có 176 người mới được HĐND bầu trong năm 2023 và 32 người có thông báo nghỉ công tác chờ nghỉ hưu hoặc được miễn nhiệm trước khi tổ chức lấy phiếu tín nhiệm). Kết quả, số người có trên 50% tổng số phiếu đánh giá "tín nhiệm cao" là 1.546/1.700 người, chiếm tỷ lệ 90,94%.

Ở cấp huyện có tổng số 12.028 người được lấy phiếu tín nhiệm. HĐND không lấy phiếu tín nhiệm đối với 1.624 người (trong đó, có 1.466 người mới được HĐND bầu trong năm 2023 và 158 người có thông báo nghỉ công tác chờ nghỉ hưu hoặc được miễn nhiệm trước khi tổ chức lấy phiếu tín nhiệm).

Cũng theo Trưởng ban Công tác đại biểu của Quốc hội Nguyễn Thị Thanh, hoạt động giám sát giữa hai kỳ họp của Thường trực HĐND các địa phương được tổ chức ngày càng bài bản, khoa học, nội dung lựa chọn chất vấn, giải trình bám sát tình hình của địa phương, có trọng tâm, trọng điểm, nổi bật như: Thành phố Hồ Chí Minh, Hà Nội, Đồng Nai, Bắc Giang, Quảng Trị, Thái Nguyên...

Bên cạnh đó, hoạt động giám sát chuyên đề cũng được HĐND chuẩn bị từ sớm, từ xa, trên cơ sở bám sát chương trình, kế hoạch đã đề ra. Năm 2023, tổng số có 1.332 đoàn giám sát của HĐND, Thường trực HĐND, các ban HĐND và được triển khai thực hiện công phu, bài bản với nhiều đổi mới về phương pháp, cách thức tổ chức thực hiện giám sát, trước khi tiến hành đã tổ chức khảo sát, kiểm tra thực tế đột xuất, thậm chí không báo trước.

Nội dung giám sát chuyên đề của HĐND ngày càng sát với thực tiễn, có trọng tâm, trọng điểm. Sau giám sát, nhiều vấn đề vướng mắc, bất cập trong thực tiễn đã được kiến nghị chuyển đến các cơ quan có thẩm quyền xem xét là 13.273 kiến nghị, đồng thời trình HĐND xem xét, ban hành nghị quyết để làm căn cứ, cơ sở giám sát việc thực hiện. Đến nay, đã có 9.618/13.273 kiến nghị được xử lý, đạt tỷ lệ 72,44%.

Ngoài ra, hoạt động tiếp xúc cử tri; tiếp công dân, tiếp nhận và giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của công dân; công tác giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân; giám sát việc giải quyết kiến nghị của cử tri cũng được HĐND các tỉnh, thành phố quan tâm, thực hiện nghiêm túc.

Tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, chính sách

Kinh nghiệm để đạt được kết quả nổi bật trên chính là việc Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố đã cụ thể hóa chương trình công tác năm 2023 của Thường trực HĐND, các ban, tổ đại biểu HĐND tỉnh, thành phố với nhiều điểm mới, chất lượng, hiệu quả, các chủ trương lớn của Đảng.

Đơn cử như thành phố Hà Nội đã ban hành chương trình công tác năm 2023 với 124 nội dung trọng tâm để triển khai Đề án của Ban Thường vụ Thành ủy về “Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của HĐND các cấp thành phố Hà Nội giai đoạn 2021-2026 gắn với việc thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị và củng cố chính quyền nông thôn tại thành phố Hà Nội”.

Thành phố Hồ Chí Minh đã cụ thể hóa Nghị quyết số 98/2023/QH15 của Quốc hội thành các cơ chế vượt trội để vừa giải quyết những vấn đề tồn tại và thúc đẩy, khai thác và phát huy những giá trị mới. Thành phố Đà Nẵng xây dựng chuyên đề “Kết quả thực hiện thí điểm tổ chức mô hình chính quyền đô thị; nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm từ nay đến cuối nhiệm kỳ”…

Cũng theo đánh giá của Ủy Ban Thường vụ Quốc hội, bên cạnh những kết quả đạt được trong năm 2023 vẫn còn một số khó khăn, hạn chế. Vẫn chưa khắc phục được việc chậm gửi một số tài liệu phục vụ kỳ họp; một số văn bản chưa bảo đảm chất lượng, còn phải điều chỉnh nội dung nhiều lần hoặc phải rút ra khỏi chương trình kỳ họp; sự phối hợp công tác ở một số cơ quan có lúc, có nơi còn chưa thật sự chặt chẽ, hiệu quả chưa cao; chất lượng tham mưu nội dung của một số nghị quyết chưa cao, có nội dung mới được HĐND thông qua đã phải điều chỉnh, bổ sung...

Trên cơ sở thành tựu và bài học kinh nghiệm từ đầu nhiệm kỳ đến nay, năm 2024, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị, HĐND các tỉnh, thành phố cần nỗ lực cao hơn nữa, trách nhiệm lớn hơn, hành động quyết liệt hơn nữa, phát huy tinh thần tự lực, tự cường, chủ động thích ứng, linh hoạt, tích cực đổi mới, sáng tạo để từng bước nâng cao hơn nữa chất lượng hoạt động của HĐND, tạo đột phá hơn nữa để các địa phương phát triển nhanh và bền vững, chuẩn bị tốt cho Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XIV và đại hội đảng bộ các cấp; bầu cử đại biểu Quốc hội khóa XVI và đại biểu HĐND các cấp nhiệm kỳ 2026-2031.

Trọng tâm, yêu cầu Thường trực HĐND các tỉnh, thành phố cần tập trung chỉ đạo toàn diện, đồng bộ, hiệu quả các chủ trương, chỉ đạo của Trung ương và tỉnh ủy, thành ủy, phát huy tinh thần giám sát hiệu quả, quyết sách kịp thời, bứt phá phát triển, góp phần xứng đáng xây dựng và phát triển chung của đất nước, hoàn thành thắng lợi các mục tiêu, nhiệm vụ năm 2024, năm có ý nghĩa quan trọng. Trong đó, lưu ý tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, chính sách, nhất là đối với các tỉnh, thành phố đang thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù theo các nghị quyết của Quốc hội; khơi thông các nguồn lực; xử lý hiệu quả các vướng mắc để phát triển kinh tế, văn hóa, giáo dục, y tế, phòng, chống thiên tai, ứng phó với biến đổi khí hậu, bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, cải thiện đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân. Đồng thời thực hiện tốt công tác giám sát, bảo đảm các chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước phát huy hiệu lực, hiệu quả trên thực tiễn.