Giảm thời gian thông quan hàng hóa: Khó vì chồng chéo thủ tục

Song sự chồng chéo về thủ tục quản lý kèm theo việc một lượng hàng hóa lớn được XNK vào nước ta mỗi năm đã đặt cơ quan Hải quan trước một thách thức lớn: Vừa giảm được thời gian thông quan, vừa bảo đảm quy định về kiểm định chất lượng hàng XNK.

Luật, thông tư, nghị định "bủa vây"

Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy, tổng kim ngạch XNK năm 2013 đạt 264 tỷ USD với 5,7 triệu tờ khai hải quan được mở. Trong đó, số lượng hàng hóa XNK phải kiểm tra chất lượng, kiểm dịch động thực vật chiếm 34% tổng lượng hàng hóa XNK, cao gấp 2,5 lần so với tỷ lệ này tại Singapore. Nguyên nhân là hàng hóa XNK thuộc diện kiểm tra chuyên ngành đang phải tuân thủ 8 luật, 33 nghị định và 134 thông tư hướng dẫn. Nhận xét về tình trạng này, Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn cho biết, trong số 134 thông tư, gần một nửa không quy định tiêu chuẩn cụ thể.

Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan đặt mục tiêu cuối năm 2014 sẽ cắt giảm 50% thời gian thực hiện thông quan hàng hóa XNK so với hiện nay, giảm số lượng giấy tờ đối với hàng hóa XNK, đồng thời công khai các chỉ số thông quan; tới năm 2015, giảm thời gian làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK ngang bằng với mức bình quân của các nước ASEAN-6. Tuy nhiên, trong tổng số giờ thông quan hiện nay, thời gian liên quan thủ tục hải quan chỉ chiếm 28%. Số thời gian mà DN phải tiêu tốn nhiều nhất liên quan năng lực kinh doanh cảng, khả năng bốc xếp, bố trí hàng, năng lực tàu…

Đại diện các DN hoạt động trong lĩnh vực XNK hàng hóa cho biết, rất khó để xác định thời gian chính xác để NK một lô hàng từ lúc cập cảng đến khi thông quan là bao lâu. Bởi một lô hàng NK nguyên liệu thường mất khoảng ba ngày để hoàn tất thủ tục mở tờ khai, kiểm hóa, lấy mẫu kiểm định chất lượng, sau đó lấy hàng ra. Nhưng thời gian gần đây, khi các công đoạn mở tờ khai hải quan hoàn tất, lô hàng phải mất một tuần chuyển từ bãi tập trung đến bãi kiểm hóa để làm thủ tục lấy mẫu kiểm định, thay vì chưa đầy một ngày như trước đó. Nguyên nhân chậm trễ được phía cảng thông báo do tình trạng ùn ứ hàng hóa. Còn nếu NK đồ chơi trẻ em, DN phải có giấy chứng nhận của Chi cục Tiêu chuẩn đo lường chất lượng. Trường hợp NK thực phẩm, DN sẽ phải tới Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ Y tế… để xin các giấy phép chuyên ngành khiến thời gian thông quan bị kéo dài. Sự chồng chéo của các loại giấy phép kèm theo việc thời gian xin cấp phép quá dài khiến DN khó có thể xác định thời gian cụ thể để hoàn thành việc thông quan một lô hàng là bao lâu để thỏa thuận với đối tác. Trong khi đó, việc lưu hàng hóa tại bãi thường khiến DN tốn thêm các chi phí phát sinh như: phí lưu container, lưu bãi, kẹt cảng...

Thông quan hàng hóa luồng Xanh trong 5 phút

Để giải quyết những vướng mắc của DN XNK, thời gian tới Bộ Tài chính sẽ phối hợp với các ngành liên quan tăng cường kết nối thông tin, trang bị máy đọc mã vạch để tạo điều kiện cho DN XNK đã thực hiện khai hải quan điện tử, khi vận tải hàng hóa trên đường có thể sử dụng chứng từ điện tử thay vì chứng từ in giấy thông thường. Mục tiêu của cơ quan Hải quan đối với thời gian thông quan hàng hóa thuộc luồng Xanh không quá 5 phút, luồng Vàng không quá 1 giờ và luồng Đỏ - rủi ro cao, phải kiểm tra thực tế cũng không quá 10 giờ. Tuy nhiên, nếu cơ quan hải quan cố gắng cải cách mà không có sự vào cuộc đồng bộ của các ngành trong việc cấp được giấy phép điện tử, không cải cách thủ tục kiểm tra chất lượng hàng hóa phù hợp với thông lệ quốc tế thì cũng rất khó giảm thời gian thông quan.

Để tháo gỡ khó khăn này, Bộ Tài chính đã đề xuất với Chính phủ từ ngày 1-9-2014, sẽ cho phép các bộ Tài chính, Công thương, Giao thông - Vận tải triển khai chính thức cơ chế hải quan một cửa quốc gia thay vì thực hiện thí điểm như hiện nay. Nếu được chấp thuận, giấy tờ mà ba cơ quan này cấp cho DN thì phải tự tra cứu, không được phép hỏi DN nữa. Bộ Tài chính cũng đã bàn với các bộ, ngành xây dựng đề án nâng cao năng lực kiểm tra chất lượng kiểm dịch chất lượng hàng hóa, trình Chính phủ quyết định; trong đó, sẽ chọn năm địa bàn trọng điểm, gồm Hà Nội, Hải Phòng, TP Hồ Chí Minh, Lào Cai, Quảng Ninh để thông quan ngay đối với hàng hóa có kim ngạch XNK mà số lượng tờ khai lớn, có ảnh hưởng đến kinh tế - xã hội.