Đầu tư cộng đồng: Giám sát chặt, hiệu quả cao (bài 2)

Bài 2: Nhân lực chưa đủ sức “gánh” trọng trách

(HNM) - MTTQ TP Hà Nội có đội ngũ cán bộ tham gia công tác giám sát là hơn 5.400 người, thuộc các ban thanh tra nhân dân và ban giám sát đầu tư cộng đồng (BGSĐTCĐ) tại 577 xã, phường, thị trấn. Nhìn vào con số đó có thể thấy lực lượng khá hùng hậu nhưng phần lớn cán bộ hoặc là kiêm nhiệm, hoặc tuổi cao, thiếu nghiệp vụ, khó đáp ứng được yêu cầu công việc theo đúng chức năng, nhiệm vụ.

"Ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng"

Giám sát đầu tư cộng đồng là công việc tự nguyện, thường bị coi là "ăn cơm nhà, vác tù và hàng tổng". BGSĐTCĐ phần lớn gồm những người cao tuổi, do người dân đề cử, làm việc không có thù lao, lại phải đối mặt, đấu tranh với quyền lợi của chủ đầu tư, nhà thầu, đơn vị thi công. Trên thực tế, để tìm hiểu về kỹ thuật, bản vẽ, thiết kế, so sánh đối chiếu trên thực địa, tìm hiểu về chất lượng, giá trị các mẫu vật liệu xây dựng, khối lượng thi công cụ thể… đòi hỏi những người làm công việc này phải bỏ nhiều công sức nghiên cứu, tìm tòi. Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ xã kiêm Trưởng BGSĐTCĐ xã Bình Minh (Thanh Oai) Nguyễn Liêm có trình độ tốt nghiệp cấp II. Để hiểu được bản vẽ thiết kế nhằng nhịt với nhiều loại số liệu, ký hiệu, ông phải mất thời gian kiên trì mày mò nghiên cứu và nhờ con cháu, người thân trong ngành xây dựng giúp đỡ. 5 năm làm công tác giám sát đầu tư tại cộng đồng, ông gặp rất nhiều khó khăn. BGSĐTCĐ gồm 10 người, có thời điểm trên địa bàn xã 7 công trình đồng thời thi công khiến BGSĐTCĐ có "ba đầu sáu tay" cũng không làm xuể. Với sức khỏe và lòng nhiệt tình, dù đã có nhiều cố gắng nhưng ông Liêm cũng chỉ hiểu được những bản vẽ đơn giản; còn đối với các công trình có những hạng mục phức tạp, ông khó hoàn thành có hiệu quả công việc được giao.

Qua tìm hiểu, một số cán bộ của mặt trận như ông Liêm, sau một thời gian "thổi tù và", những kiến nghị từ việc giám sát đầu tư tại cộng đồng không được chính quyền tôn trọng trong khi gia đình, vợ con thì kỳ kèo, can gián nên đã lặng lẽ bỏ cuộc. Do đó, nhiều BGSĐTCĐ không có đủ nhân lực theo quy định vì vận động mãi cũng không có người tham gia. Những người tâm huyết, trách nhiệm với công việc chung, được dân tin cậy đề cử vào BGSĐTCĐ thường đã nghỉ hưu (nam ngoài 60 tuổi, nữ ngoài 55 tuổi) nên dù có thừa lòng nhiệt tình nhưng lại thiếu kiến thức chuyên môn và sức khỏe để tham gia (nhiều công trình, dự án thi công cả ngày lẫn đêm). Bên cạnh đó, Chủ tịch MTTQ xã Ba Vì (huyện Ba Vì) Triệu Hữu Tuấn cho biết thêm: "Do nhận thức không đầy đủ, nhiều người còn một mực không tham gia BGSĐTCĐ vì chẳng được lợi lộc gì, đi suốt, mất thời gian, công sức, lại phải bỏ tiền túi ra mà… đổ xăng".

Nhiều năm thực hiện nhiệm vụ hỗ trợ công tác giám sát của cơ sở, Trưởng ban Dân chủ - Pháp luật (Ủy ban MTTQ TP Hà Nội) Nguyễn Văn Chức nhận xét: Do năng lực, trình độ cán bộ không đồng đều, công tác giám sát đầu tư tại cộng đồng mới chỉ thực hiện được ở những công trình dân sinh, phúc lợi, do cộng đồng đóng góp, quy mô nhỏ, đơn giản, ít hạng mục ở khu vực các quận nội thành. Tại các huyện ngoại thành, hầu hết cán bộ giám sát chưa đáp ứng được nhu cầu của công việc.

Chưa có sự quan tâm đúng mức

Theo quy định, hằng năm, các BGSĐTCĐ phải lập kế hoạch giám sát; UBND xã, phường căn cứ kế hoạch này cấp kinh phí hỗ trợ. Nhưng do không được công khai các dự án, công trình, hạng mục thi công trên địa bàn, BGSĐTCĐ không thể lập được kế hoạch nên phần lớn hoạt động của các BGSĐTCĐ đều bị động. Bên cạnh đó, quy định kinh phí dành cho công tác giám sát đầu tư tại cộng đồng mỗi năm tối thiểu là 2 triệu đồng, số tiền này chỉ đủ chè thuốc nhưng không phải BGSĐTCĐ nào cũng được cấp đủ kinh phí. Trưởng BGSĐTCĐ thôn Ngọc Động, xã Phương Tú (huyện Ứng Hòa) Lê Văn Tũn phân bua, làm việc trong điều kiện như vậy nhưng những kiến nghị tới chính quyền, cấp trên không được quan tâm, hồi đáp, cũng không biết được xử lý ra sao hay lại "đấm vào bị bông"… Nhiều chủ thầu, đơn vị thi công bóng gió: "Chúng cháu chỉ cần mang phong bì tới vài địa chỉ là các bác hết ý kiến". Tất cả những điều đó làm một số thành viên của các BGSĐTCĐ chán nản, buông xuôi.

Phó Chủ tịch Ủy ban MTTQ huyện Phú Xuyên Trần Hữu Thắng cho biết: Tại một số xã, khi BGSĐTCĐ kiến nghị lên chính quyền, Chủ tịch UBND xã đề nghị thông cảm, đừng làm khó, đừng khắt khe với chủ thầu. Ông Thắng cung cấp thêm, một số chủ tịch UBND xã còn phàn nàn vì bị đẩy vào tình thế "trên đe dưới búa". Khi BGSĐTCĐ kiến nghị, nếu chủ tịch UBND xã đề nghị nhà thầu phải sửa chữa, nghiêm ngặt tuân thủ đúng thiết kế, khối lượng thi công thì cũng đồng nghĩa với việc gây khó khăn cho chủ đầu tư. Mà gây khó dễ với chủ đầu tư thì gần như chắc chắn sau này địa phương sẽ bị cắt hết các khoản đầu tư, cả chính quyền và người dân cùng thiệt.

Tại hội nghị nâng cao chất lượng giám sát đầu tư tại cộng đồng do Ủy ban MTTQ TP Hà Nội tổ chức, cùng với việc thiếu nhân lực trong khi công việc quá tải, nhân sự lại tuổi cao, sức yếu, cán bộ mặt trận cơ sở còn phản ánh tình trạng các thành viên BGSĐTCĐ ít có cơ hội dự các lớp tập huấn nâng cao nghiệp vụ. Đáng buồn đây chính là nguyên nhân của một số vụ việc BGSĐTCĐ vi phạm pháp luật. Ví dụ điển hình chuyện một số cán bộ mặt trận làm công tác giám sát thuộc huyện Phú Xuyên vì quá bức xúc việc nguyên vật liệu không đạt tiêu chuẩn đã đập gạch xây dựng của chủ thầu để đề nghị tạm dừng việc thi công. Do thiếu kỹ năng nghiệp vụ về bản vẽ, thiết kế, kết cấu… một số thành viên BGSĐTCĐ thẳng thắn thừa nhận không biết phải thực hiện những công việc gì để giám sát các dự án, công trình và trên thực địa phải căn cứ vào đâu để thực hiện nhiệm vụ giám sát…

Như vậy, công tác giám sát đầu tư tại cộng đồng ở một số nơi lâm cảnh "đầu voi đuôi chuột", chất lượng công việc ngày càng hạn chế cũng là điều dễ hiểu.