Đất sản xuất lúa phải được bảo vệ

Chăm sóc lúa ở huyện Sóc Sơn.
Ảnh: Bảo Lâm

(HNM) - Giá gạo thế giới tăng chóng mặt thời gian qua đã đẩy người dân ở nhiều quốc gia rơi vào cảnh khốn đốn. Dự báo, diễn biến thị trường lương thực thế giới sẽ không mấy khả quan trong thời gian tới khi một số quốc gia xuất khẩu gạo lớn đã tạm dừng hoặc cấm xuất khẩu.

Việt Nam không chịu nhiều ảnh hưởng tiêu cực của thị trường quốc tế, nhưng đã đến lúc cần xây dựng chiến lược phát triển lúa, gạo ổn định để bảo đảm an ninh lương thực và xuất khẩu bền vững.

Rất nguy hiểm nếu tiếp tục chuyển đổi đất trồng lúa

Theo Bộ NN&PTNT, tổng diện tích trồng lúa giai đoạn 1990-2000 tăng mạnh năm 1990 là 6,042 triệu hecta, đến năm 2000 đã tăng lên 7,666 triệu hecta. Tuy nhiên, cũng kể từ đây, diện tích trồng lúa liên tục giảm và đến năm 2007, cả nước chỉ gieo cấy khoảng 7,2 triệu hecta lúa, giảm 465 nghìn hecta so với năm 2000. Như vậy, trung bình mỗi năm diện tích gieo cấy giảm khoảng 0,81%. Điều đáng nói, khu vực giảm mạnh nhất lại là các vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long, Đông Nam bộ, Đồng bằng sông Hồng… Diện tích giảm, nhưng đáng mừng là năng suất lúa trong giai đoạn vừa qua liên tục tăng với mức tăng trung bình 2,06%/năm. Tổng sản lượng lương thực cả nước vì thế không những không giảm mà còn tăng. Sản lượng lúa năm 2007 đạt 35,86 triệu tấn, tăng 7,7 triệu tấn so với năm 1998. Điều này đã góp phần bảo đảm an ninh lương thực và củng cố vững chắc vị trí quốc gia xuất khẩu gạo lớn thứ 2 thế giới của Việt Nam.

Tuy nhiên, điều rất đáng quan tâm là mức tăng năng suất đang có xu hướng chậm lại. Trong giai đoạn 2002-2006, năng suất lúa cả nước chỉ tăng trung bình là 1,23%/năm, trong khi giai đoạn 1997-2002 mức tăng là 1,91%/năm. Việc ổn định diện tích trồng lúa trong bối cảnh hiện nay là rất cần thiết. Theo Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát, nếu cứ tiếp tục chuyển đổi đất trồng lúa để sử dụng cho những mục đích khác sẽ rất nguy hiểm, đe dọa đến an ninh lương thực. Việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất nông nghiệp đã làm khoản đầu tư từ 5.000 nghìn tỷ đồng đến 7.000 tỷ đồng cho hệ thống thủy lợi kiên cố bị... lãng phí.

Thứ trưởng Bộ NN&PTNT Bùi Bá Bổng cho biết thêm, hiện chưa thể tăng thêm vụ lúa trong năm. Với khoảng 4,13 triệu hecta trồng lúa (nhân với hệ số sử dụng 1,73) mỗi năm cả nước sẽ gieo cấy 7,2 triệu hecta và tổng sản lượng có thể đạt 37,58 triệu tấn vào năm 2010. Đến năm 2015, diện tích đất cấy lúa có thể giảm còn 4 triệu hecta, tổng sản lượng dự kiến đạt tới 38,75 triệu tấn. Thậm chí đến năm 2020, diện tích cấy lúa có thể còn 3,9 triệu hecta thì sản lượng vẫn tăng và đạt 39,63 triệu tấn. Tuy nhiên, thiên tai, dịch bệnh diễn biến ngày càng khó lường và về lâu dài, diện tích lúa phải bảo đảm ổn định là 3,9 triệu hecta. Loại đất sản xuất lúa tốt nhất phải được bảo vệ nghiêm ngặt lâu dài, không chuyển đổi sang mục đích khác, như vậy mới bảo đảm lương thực cho khoảng 100 triệu dân vào năm 2020.

Để bảo đảm an ninh lương thực, Bộ NN&PTNT kiến nghị: - Bộ Chính trị, Ban Bí thư ra Chỉ thị về chiến lược lúa gạo bảo đảm an ninh lương thực quốc gia dài hạn. - Thủ tướng Chính phủ phê duyệt đề án “Phát triển lúa gạo bảo đảm an ninh lương thực quốc gia đến năm 2015 và 2020” do Bộ NN&PTNT chủ trì xây dựng, đồng thời thành lập Ủy ban An ninh lương thực quốc gia để lãnh đạo việc thực hiện chiến lược đã được đề ra.

Thúc đẩy sản xuất lớn

Thành tựu trong sản xuất lương thực, xóa đói giảm nghèo của Việt Nam đã được cộng đồng thế giới ghi nhận. Nhờ quan tâm đầu tư, nghiên cứu, áp dụng nhiều tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất nên năng suất lúa nước ta tăng ổn định. Năng suất lúa Đông Xuân năm 2006 cả nước đạt 5,87 tấn/ha (trong đó một số tỉnh như Thái Bình, Nam Định, An Giang, Cần Thơ đạt gần 7 tấn/ha), được xếp vào mức cao trên thế giới. Tuy nhiên, sản xuất lúa gạo ở nước ta chủ yếu là thủ công. Ngay ở vựa lúa Đồng bằng sông Cửu Long, tỷ lệ lúa được sấy mới chiếm khoảng 30%. Ngoài chính sách bảo vệ, quản lý đất trồng lúa, Bộ NN&PTNT còn xây dựng, kiến nghị ban hành những chính sách đầu tư cơ sở hạ tầng cấy lúa; phát triển khoa học, khuyến nông... Thứ trưởng Bùi Bá Bổng cho biết, thời gian tới sẽ đẩy mạnh việc khai thác ứng dụng công nghệ sinh học để chọn tạo giống lúa có năng suất, chất lượng phù hợp với từng vùng sinh thái. Khả năng kháng sâu bệnh, năng suất cao là yếu tố được quan tâm hàng đầu. Tại vùng sản xuất lúa chuyên canh ở Đồng bằng sông Cửu Long và Đồng bằng sông Hồng, khuyến khích dồn điền, đổi thửa, thuê đất, nới rộng quy định về mức hạn điền... để thúc đẩy sản xuất lớn.

Đức Nguyễn