Chủ động vượt qua sức ỳ

Nhìn chung, nguyên nhân chậm giải ngân vốn đầu tư công do cả chính sách và trách nhiệm của các đơn vị thực thi. Việc thông qua các khâu thẩm định thiết kế kỹ thuật, tổng dự toán… không kịp thời, làm cho thời gian hoàn thiện thủ tục đầu tư trước khi khởi công dự án (tính từ lúc được bố trí vốn đến khi ký hợp đồng thi công) kéo dài hơn. Trong khi, các dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật đô thị gặp rất nhiều vướng mắc ở khâu giải tỏa mặt bằng.

Tương tự, việc duyệt các nội dung phát sinh trong quá trình thi công do các nguyên nhân giá vật tư, vật liệu thay đổi, do khối lượng phát sinh thêm... cũng thường kéo theo quỹ thời gian không nhỏ khi tháo gỡ về thủ tục pháp lý.

Về chủ quan, nguyên nhân phổ biến xuất phát từ sự yếu kém về năng lực và ý thức trách nhiệm của lãnh đạo ngành, địa phương và chủ đầu tư trong việc quản lý dự án. Trước hết, đó là kiểu làm việc thiếu quyết liệt, thiếu dứt điểm nên "đầu năm tà tà, cuối năm chạy việt dã". Trên thực tế, nhiều lãnh đạo ngành, địa phương không tận tâm, tận lực thực hiện chu đáo nhiệm vụ, kịp thời tháo gỡ vướng mắc.

Trong khi đó, chủ đầu tư chưa tích cực triển khai các thủ tục nghiệm thu khối lượng hoàn thành để thanh toán cho nhà thầu; không đôn đốc, kiểm tra, chấn chỉnh nhà thầu chậm tiến độ, đến những tháng cuối năm mới hối hả chạy theo chỉ tiêu.

Những lý do trên tạo nên sức ỳ lớn trong việc giải ngân vốn đầu tư công, làm giảm hiệu quả của đồng vốn đầu tư phục vụ phát triển. Bởi vậy, đã đến lúc phải nghiêm túc xem xét, chấn chỉnh, không để thực trạng này tái diễn năm này qua năm khác.

Trước tiên, cần hoàn thiện khuôn khổ pháp luật, quy định rõ quy trình, chức năng, nhiệm vụ và xử lý trách nhiệm của từng chủ thể trong giải ngân vốn đầu tư công. Bên cạnh đó là, đẩy mạnh phân cấp giao quyền cho các bộ, ngành, địa phương. Đặc biệt, về giao kế hoạch vốn, nên giao tổng mức vốn và giao theo nhiệm vụ, có thể ủy quyền cho ngành, địa phương quyết định điều chỉnh kế hoạch vốn của từng dự án, công trình trong năm.

Hơn nữa cần tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu trong việc giải ngân vốn đầu tư từ ngân sách; không để tiếp diễn tình trạng chồng chéo, không rõ trách nhiệm của lãnh đạo các đơn vị; nhất là trong thực hiện quy trình giải ngân gắn với đôn đốc quyết liệt để hoàn tất thủ tục cần thiết.

Về phía chủ đầu tư, nếu năng lực nhà thầu thi công không đáp ứng được thì cần phải thay thế kịp thời. Nếu năng lực cán bộ theo dõi dự án không tốt hoặc có vướng mắc thì sắp xếp, thay thế cán bộ. Nếu do vướng mắc trong việc giải tỏa mặt bằng thì phải rà soát quy trình, trách nhiệm cụ thể và tháo gỡ để đẩy nhanh tiến độ giải ngân.

Đặc biệt, trong quy trình, thủ tục đầu tư, cần xem xét đến tính chất đặc thù của các chương trình, dự án, các nguồn vốn đầu tư công; phân cấp thẩm định nguồn vốn và khả năng cân đối vốn thành nhiều đợt trong năm để không ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân.

Chỉ còn vài ngày nữa là kết thúc năm 2018 và bước sang năm 2019. Các ngành, địa phương đang còn nhiều việc phải làm để tìm giải pháp tháo gỡ cho từng vấn đề, từng lĩnh vực, vững vàng bước vào năm mới, trong đó có nhiệm vụ quan trọng là chủ động giải phóng sức ỳ, đưa giải ngân đầu tư công vào nền nếp, ngăn chặn việc đầu tư công tràn lan, kém hiệu quả, góp phần phòng, chống tham nhũng, lãng phí.