Bài cuối: Nhập nhèm công - tư ăn chia lợi nhuận

"Đắp chiếu" máy công

Nhiều chuyên gia y tế cho rằng, tình trạng lạm dụng xét nghiệm trong các bệnh viện (BV) đang có xu hướng gia tăng. Dù được lý giải là do chất lượng xét nghiệm giữa các BV không đồng đều khiến các BV không tin tưởng kết quả xét nghiệm của nhau, nhưng nguyên nhân sâu xa lại là vấn đề lợi ích cá nhân, bởi xét nghiệm là dịch vụ XHH đem lại lợi nhuận nhiều nhất cho các BV.

Năm 2007, sau khi chủ trương XHH của Bộ Y tế đi vào thực tế, nhiều BV đã liên doanh, liên kết với doanh nghiệp để mua TTBYT hiện đại, chia lợi nhuận theo tỷ lệ (BV 60%, doanh nghiệp 40%; hoặc BV 70%, doanh nghiệp 30%). Để có cả triệu USD để mua thiết bị chẩn đoán hoặc máy điều trị, BV phải huy động nguồn vốn, từ chính cán bộ y tế hoặc từ các doanh nghiệp. Để có thể thu hồi vốn nhanh nhất, bác sĩ phải lạm dụng xét nghiệm.

Một người trong ngành cho biết, ở lĩnh vực y tế, người dân không có sự lựa chọn và không có sự mặc cả. Dù muốn hay không khi ốm, người bệnh phải đến BV, thầy thuốc chỉ định dịch vụ nào phải tuân theo dịch vụ ấy, BV báo giá bao nhiêu thì phải trả bấy nhiêu. Do vậy, tình trạng lạm dụng xét nghiệm hiện nay là có thật. Đơn cử như một cơ sở y tế đã đưa việc sử dụng kỹ thuật chụp cộng hưởng từ (MRI) trở thành thường quy khiến nhiều bệnh nhân đau bụng, viêm họng cũng được chỉ định chụp MRI…

Bức xúc hơn là tình trạng lợi dụng chủ trương XHH để liên doanh, liên kết với công ty cung cấp TTBYT, đưa máy kém chất lượng vào sử dụng nhằm mục đích trục lợi cá nhân. Sự việc tại BV Đa khoa Thường Tín vừa qua là một ví dụ cụ thể. Cho dù Sở Y tế Hà Nội đã có quy định nghiêm cấm các đơn vị tiếp nhận, sử dụng các TTBYT đã qua sử dụng hoặc mượn máy mà không lập đề án và báo cáo Sở Y tế. Trong trường hợp máy được cấp hỏng, BV phải báo cáo để Sở Y tế điều động máy khác. Tuy nhiên, BV đã bỏ qua quy định này, tuồn máy hết "date" vào sử dụng.

Trước thực tế trên, Vụ trưởng Vụ Trang thiết bị và công trình y tế (Bộ Y tế) Nguyễn Minh Tuấn đặt câu hỏi: Máy xét nghiệm sinh hóa của BV Thường Tín chỉ bị hỏng bóng đèn halogen. Nếu thay bóng đèn này đơn giản, chỉ mất 3 triệu đồng, tại sao BV lại không thay mà "đắp chiếu" suốt hơn 1 năm rồi chuyển sang sử dụng các máy "mượn", máy XHH? Phải chăng có dấu hiệu cho "chết" máy của Nhà nước, chuyển sang dùng máy XHH để ăn chia lợi nhuận nhiều hơn?

Sự việc không chỉ xảy ra ở BV Đa khoa Thường Tín, thời gian gần đây, cơ quan chức năng đã xử lý không ít doanh nghiệp nhập khẩu TTBYT đã qua sử dụng vào Việt Nam. Tuy nhiên, có một thực tế là ngay sau đó, những doanh nghiệp này đã thông qua các công ty khác để "tuồn" những thiết bị qua sử dụng vào các cơ sở khám, chữa bệnh dưới hình thức hợp đồng mượn máy dài hạn - mua hóa chất. Điều kiện cho những hợp đồng này là các cơ sở y tế khám, chữa bệnh mà công ty cho mượn máy phải mua hóa chất của các công ty nhập khẩu được chỉ định. Hậu quả của việc làm này là những kết quả xét nghiệm không chính xác, ảnh hưởng đến việc chẩn đoán bệnh và nghiêm trọng hơn nữa là ảnh hưởng đến tính mạng của bệnh nhân.

Lấp "lỗ hổng" quản lý

Đề cập đến mặt trái của XHH y tế, Giám đốc BV Bạch Mai Nguyễn Quốc Anh cho rằng, đây là điều không tránh khỏi. Tuy nhiên, nhìn một cách toàn diện, nếu không có trang thiết bị XHH thì bệnh nhân không thể tiếp cận được dịch vụ kỹ thuật cao. "Đừng đổ lỗi cho máy móc, cho XHH mà do chính con người, việc lạm dụng cũng là do cách quản lý chưa tốt", ông Nguyễn Quốc Anh khẳng định.

Theo Giám đốc BV Hữu nghị Việt - Đức Nguyễn Tiến Quyết, trong những năm qua, từ nguồn XHH, BV Việt - Đức được trang bị thêm nhiều thiết bị hiện đại và đã thực hiện được những kỹ thuật khó như ghép tạng. Không ai khác, chính bệnh nhân là người thụ hưởng trực tiếp từ các trang thiết bị XHH. Vấn đề đặt ra là làm thế nào thực hiện chính sách cho đúng, loại bỏ những tiêu cực. "Vai trò của người đứng đầu rất quan trọng. Nếu người đứng đầu thực hiện đúng chủ trương, chú trọng kiểm tra, giám sát thì khó mà xảy ra tình trạng lạm dụng máy móc XHH", ông Nguyễn Tiến Quyết nhấn mạnh.

Đưa ra giải pháp khắc phục hạn chế trong công tác XHH y tế, PGS.TS Hoàng Văn Sơn, Phó Chủ tịch Hội Hành nghề y tư nhân Việt Nam cho rằng, không thể phủ nhận có tình trạng lạm dụng xét nghiệm, nhất là ở hệ thống y tế tư nhân và khu vực XHH, dịch vụ theo yêu cầu trong y tế công lập. Vấn đề cốt lõi vẫn là yếu tố con người. Không chỉ ở khía cạnh khám, chữa bệnh mà trong xét nghiệm cũng cần có y đức. Y đức trong xét nghiệm là gì, đó chính là chất lượng phải bảo đảm chính xác. Do vậy, tất cả các trường y, dược trên cả nước cần phải tăng cường giáo dục y đức… Mặt khác, đội ngũ y, bác sĩ không chỉ cần "lượng" mà còn phải được nâng cao hơn nữa về… "chất".

Rõ ràng sau hàng loạt vụ việc liên quan tới TTBYT kém chất lượng bị phanh phui, vấn đề đặt ra là Bộ Y tế cũng như các bộ, ngành chức năng cần có những biện pháp hiệu quả lấp những "lỗ hổng" tồn tại lâu nay trong công tác quản lý, cấp phép, đấu thầu TTBYT, đầu tư cơ bản y tế, XHH y tế cũng như kiên quyết xử lý những cá nhân, đơn vị, BV sai phạm, nếu không sẽ để lại hậu quả khôn lường.