ASEAN thúc đẩy hợp tác trong ứng phó với các thách thức đang nổi lên

Tại họp báo, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh nêu rõ, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao ASEAN (AMM) lần thứ 53 và các hội nghị liên quan được tổ chức trực tuyến từ ngày 9 đến 12-9 đã thành công tốt đẹp với sự tham dự, đóng góp tích cực của Bộ trưởng Ngoại giao các nước thành viên ASEAN và đối tác, Tổng Thư ký ASEAN và các khách mời.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao nhấn mạnh, thành công của Hội nghị AMM 53 và các hội nghị liên quan trong thời điểm đại dịch Covid-19 vẫn đang diễn biến phức tạp, cho thấy sự đoàn kết, thống nhất và quyết tâm mạnh mẽ của các nước ASEAN, đồng thời thể hiện sự linh hoạt, chủ động và tích cực của Việt Nam trong vai trò Chủ tịch ASEAN 2020.

Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh nêu rõ, các bộ trưởng ASEAN tiếp tục khẳng định quyết tâm và cam kết mạnh mẽ thực hiện đầy đủ, hiệu quả các mục tiêu và ưu tiên hợp tác trên tinh thần “Gắn kết và Chủ động thích ứng” của năm 2020, nhất trí tiếp tục nỗ lực triển khai đúng tiến độ các kế hoạch tổng thể thực hiện Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025 trên cơ sở kết quả kiểm điểm giữa kỳ trên cả ba trụ cột.

Các bộ trưởng thống nhất thúc đẩy vai trò của ASEAN trong hợp tác tiểu vùng, gắn kết phát triển tiểu vùng với tiến trình phát triển chung của ASEAN. Các bộ trưởng đã trao đổi và thống nhất tạo điều kiện để phát huy vai trò của phụ nữ ASEAN trong hòa bình và an ninh.

Nhận thức về các tác động nghiêm trọng của dịch Covid-19 đối với khu vực, các bộ trưởng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc duy trì đoàn kết, thống nhất, cách tiếp cận tổng thể của cả Cộng đồng ASEAN trong kiểm soát lây nhiễm và giảm thiểu tác động của dịch bệnh, giữ vững đà hợp tác liên kết, xây dựng Cộng đồng ASEAN; nhất trí triển khai hiệu quả các sáng kiến quan trọng của ASEAN về ứng phó Covid-19.

Các bộ trưởng hoan nghênh những đóng góp ban đầu đáng khích lệ của các nước cho Quỹ ASEAN ứng phó Covid-19 và nhất trí chỉnh sửa các quy định của quỹ để tạo thuận lợi cho đóng góp từ các nước đối tác cho Quỹ; sớm thành lập và đưa vào vận hành kho dự phòng vật tư y tế khẩn cấp của khu vực; triển khai xây dựng quy trình ứng phó chung của ASEAN đối với các tình huống y tế công cộng khẩn cấp; đảm bảo quyền tiếp cận công bằng, rộng rãi của người dân với vắc xin phòng Covid-19… Với sự hỗ trợ của các đối tác, ASEAN sẽ sớm thành lập Trung tâm khu vực về ứng phó dịch bệnh và các tình huống y tế công cộng khẩn cấp.

Các bộ trưởng nhấn mạnh, song song với các nỗ lực kiểm soát dịch bệnh, cần tập trung hỗ trợ người dân, doanh nghiệp khắc phục hậu quả kinh tế - xã hội do Covid-19 gây ra và từng bước thúc đẩy phục hồi. Các bộ trưởng đã thông qua tài liệu khái niệm và các thành tố chính của Khung phục hồi tổng thể ASEAN, giao Ban Thư ký ASEAN phối hợp với các cơ quan chuyên ngành trên 3 trụ cột khẩn trương xây dựng dự thảo đầu tiên của Khung phục hồi để kịp hoàn tất, báo cáo kết quả lên Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37.

Các bộ trưởng ngoại giao ASEAN khẳng định quyết tâm duy trì khu vực Đông Nam Á hòa bình, an ninh, trung lập và ổn định, củng cố đoàn kết, tự cường, phát huy vai trò trung tâm của ASEAN, tăng cường xây dựng lòng tin, đề cao tinh thần thượng tôn pháp luật như tinh thần Tuyên bố của các bộ trưởng ngoại giao ASEAN nhân dịp kỷ niệm 53 năm thành lập ASEAN ngày 8-8-2020.

Trong khuôn khổ chuỗi hội nghị, các bộ trưởng ngoại giao ASEAN cũng trao đổi về các biện pháp tăng cường quan hệ đối tác của ASEAN vì hòa bình và phát triển bền vững. Các đối tác tiếp tục bày tỏ coi trọng ASEAN, ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN trong định hình cấu trúc khu vực rộng mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ. ASEAN và các đối tác nhất trí phối hợp tăng cường vai trò và hiệu quả các diễn đàn do ASEAN chủ trì.

Các bộ trưởng ASEAN và các đối tác tái khẳng định cam kết ủng hộ hợp tác đa phương và khuôn khổ quan hệ giữa các quốc gia dựa trên nền tảng các nguyên tắc luật pháp quốc tế; đồng thời, khẳng định tiếp tục đẩy mạnh hợp tác hiệu quả giữa ASEAN với các đối tác trong ứng phó với các thách thức đang nổi lên, trong đó có đẩy lùi đại dịch Covid-19 và thúc đẩy phục hồi toàn diện.

ASEAN cũng nhất trí trao quy chế Đối tác phát triển cho Pháp và Italia, chấp thuận Colombia và Cuba tham gia Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác ở Đông Nam Á (TAC); đồng thời, đề ra các biện pháp tăng cường sự đóng góp của ASEAN trên các vấn đề toàn cầu, qua đó nâng cao vai trò và tiếng nói của ASEAN trong khu vực và trên thế giới.

Các hội nghị cũng đã trao đổi về các thách thức an ninh phi truyền thống như an ninh mạng, khủng bố, tội phạm xuyên quốc gia, thiên tai, biến đổi khí hậu… và các vấn đề quốc tế và khu vực, trong đó có tình hình Bán đảo Triều Tiên, bang Rakhine của Myanmar…

Về Biển Đông, lập trường nguyên tắc của ASEAN nhấn mạnh tầm quan trọng và lợi ích của hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn, tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông là lợi ích chung của tất cả các quốc gia, được các nước đối tác tiếp tục ủng hộ.

Các bộ trưởng khẳng định cần tiếp tục thúc đẩy đối thoại và tăng cường xây dựng lòng tin, kiềm chế, không có hoạt động làm gia tăng căng thẳng và phức tạp tình hình, không quân sự hóa, không sử dụng và đe dọa sử dụng vũ lực, giải quyết tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, trong đó có Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS) 1982.

Các bộ trưởng cũng bày tỏ mong muốn Tuyên bố ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) được thực hiện đầy đủ và hiệu quả, kêu gọi sớm hoàn tất xây dựng Bộ Quy tắc ứng xử tại Biển Đông (COC) hiệu quả, phù hợp với luật pháp quốc tế.

Các hội nghị lần này đã xem xét và thông qua 42 văn kiện, đây là số văn kiện nhiều nhất được thông qua trong một chuỗi hội nghị Bộ trưởng ASEAN, trong đó có Thông cáo chung của AMM 53, Kế hoạch hành động Hà Nội II của Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF)…

Việt Nam tại hội nghị lần này đã đưa ra 10 sáng kiến và đã được thông qua, trong đó có Tuyên bố Hà Nội kỷ niệm 15 năm thành lập EAS dịp Hội nghị Cấp cao EAS lần thứ 15, tổ chức họp Nhóm chuyên gia EAS về Covid-19; ra Tuyên bố Lãnh đạo ASEAN+3 về tăng cường hợp tác kinh tế ASEAN+3 về kinh tế và ổn định tài chính…

Phát biểu tại họp báo qua kênh trực tuyến, Tổng Thư ký ASEAN Lim Jock Hoi đã đề cao vai trò nỗ lực, chủ động của nước chủ nhà Việt Nam trong suốt thời gian qua, đặc biệt là trong gắn kết khu vực ứng phó đại dịch Covid-19 thông qua nhiều diễn đàn, cơ chế khác nhau, trong đó có Khung kế hoạch phục hồi ASEAN sau đại dịch, dự kiến được đệ trình lên Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 37 để các lãnh đạo xem xét, thông qua.

Trong phần hỏi đáp, trả lời câu hỏi của báo chí về tác động của cạnh tranh nước lớn và những diễn biến khu vực, trong đó có vấn đề Biển Đông, Phó Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Ngoại giao Phạm Bình Minh nhấn mạnh, lập trường nguyên tắc của ASEAN là trung lập, giải quyết các tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trọng luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982, đảm bảo thực thi đầy đủ DOC, tiến tới đạt được COC hiệu quả, phù hợp.