Xử lý tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm: Cần có hướng dẫn áp dụng thống nhất

Tình hình vi phạm pháp luật trong lĩnh vực bảo hiểm đang diễn biến phức tạp. Theo Bảo hiểm xã hội Việt Nam, qua kiểm soát từ hệ thống thông tin giám định bảo hiểm y tế đã phát hiện có trường hợp bệnh nhân đi khám bệnh tới 17 lần/tháng. Trong cùng một ngày, bệnh nhân này vừa đi khám ở bệnh viện, vừa ở trạm y tế phường, vừa đến trung tâm y tế cấp trên, được cấp trùng thuốc, mỗi lần cấp thuốc chỉ cách nhau 1-2 ngày...  

Mặc dù đã được nhận diện và thông tin rộng rãi, nhưng các trường hợp có dấu hiệu trục lợi vẫn chưa giảm. Đến nay đã có 15 cơ quan bảo hiểm xã hội các tỉnh, thành phố chuyển 43 hồ sơ sang cơ quan điều tra đề nghị xử lý hình sự các hành vi vi phạm pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Nhưng theo Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bảo hiểm xã hội Việt Nam) Nguyễn Hòa Bình, việc khởi kiện còn gặp nhiều khó khăn.

Theo kết quả xử lý của cơ quan điều tra cho thấy, có hai vụ việc đã được khởi tố nhưng theo tội danh khác (ở Hưng Yên). Một vụ việc chuyển sang xử lý vi phạm hành chính do cơ quan điều tra xác định chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm (ở Quảng Bình). Một trường hợp công ty đã tự nguyện trả hết nợ (ở Hà Tĩnh). Nhiều trường hợp, cơ quan điều tra vẫn đang xem xét, nghiên cứu hồ sơ...

“Luật Bảo hiểm xã hội, Luật Bảo hiểm y tế cho phép truy cứu trách nhiệm hình sự đối với các hành vi vi phạm pháp luật. Nhưng Bộ luật Hình sự hiện hành chỉ nêu nhóm tội phạm trong lĩnh vực bảo hiểm, gồm: Tội gian lận trong kinh doanh bảo hiểm (Điều 213); tội gian lận bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp (Điều 214); tội gian lận bảo hiểm y tế (Điều 215) và tội trốn đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp cho người lao động (Điều 216). Trong khi đó, khái niệm về từng tội danh, hành vi chưa rõ, nên việc xác định tội danh trong từng trường hợp cụ thể rất khó”, ông Nguyễn Hòa Bình cho biết.

Theo Phó Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội Bùi Sĩ Lợi, phải làm rõ vai trò cơ quan bảo hiểm trong thực hiện các quy định của Bộ luật Hình sự liên quan đến lĩnh vực bảo hiểm với tư cách là bị hại để có cách giải quyết tương xứng. Ông Bùi Sĩ Lợi cho rằng, hành vi trốn đóng bảo hiểm sẽ gây thiệt hại trực tiếp cho cơ quan bảo hiểm xã hội trong việc thực hiện chức trách, nhiệm vụ được giao, làm thất thoát quỹ bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp. Với trách nhiệm quản lý, bảo đảm an toàn, cân đối quỹ, việc xác định cơ quan bảo hiểm xã hội tham gia tố tụng với tư cách bị hại là phù hợp.

Trước những bất cập đang đặt ra, Bí thư Trung ương Đảng, Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân Tối cao sẽ xem xét ban hành nghị quyết hướng dẫn áp dụng các điều 214, 215, 216 của Bộ luật Hình sự để thống nhất trong xét xử. Đối với xác định tư cách của cơ quan bảo hiểm xã hội, theo Chánh án Tòa án nhân dân Tối cao, cần căn cứ vào vai trò của cơ quan này trong từng vụ án. Có trường hợp sẽ là bị hại nếu bị lấy tiền từ quỹ bảo hiểm xã hội nhưng cũng có trường hợp tiền chưa vào quỹ thì bảo hiểm xã hội không phải là bị hại, khi ấy người lao động mới là bị hại.