Việc cần thiết và cấp bách

Vấn đề này càng được quan tâm hơn khi ở mảnh đất ngàn năm văn hiến Thăng Long - Hà Nội đang có một hệ thống di sản đa dạng và đặc sắc. Thủ đô Hà Nội hiện đứng đầu cả nước về số lượng di sản với 1.793 địa chỉ ở nhiều loại hình, từ lễ hội truyền thống, diễn xướng dân gian, tri thức dân gian đến phong tục, tập quán dân gian. Đặc biệt, thành phố cũng sở hữu cộng đồng gìn giữ, trao truyền di sản lớn mạnh, với số lượng nghệ nhân được Nhà nước phong tặng danh hiệu dẫn đầu cả nước.

Trong những năm qua, nhờ nỗ lực của các cấp, ngành, đặc biệt là những nghệ nhân, câu lạc bộ, hệ thống di sản văn hóa phi vật thể của Hà Nội được gìn giữ, trao truyền qua các thế hệ; đồng thời phát huy giá trị trong đời sống, góp phần phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô. Tuy nhiên, đặt trong bối cảnh hiện nay, công tác bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể ở Hà Nội còn không ít khó khăn, tồn tại. Nổi lên là nguồn kinh phí hoạt động cho công tác bảo vệ, phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể chưa nhiều, chưa huy động được nguồn lực từ công tác xã hội hóa.

Đáng quan tâm hơn là hiện hầu hết nghệ nhân chưa nhận được sự đãi ngộ thường xuyên. Phần lớn nghệ nhân đều cao tuổi, không có lương hưu, gặp không ít khó khăn trong cuộc sống. Trong khi đó, các câu lạc bộ trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể tuy có sự hỗ trợ một phần của địa phương, song chủ yếu vẫn hoạt động trên tinh thần tự nguyện nên hiệu quả chưa cao vì thiếu kinh phí… Thực tế này đã, đang phần nào ảnh hưởng đến tâm huyết bảo tồn, gìn giữ và truyền dạy các giá trị di sản.

Để gìn giữ, phát huy các giá trị di sản văn hóa phi vật thể, việc xây dựng, ban hành chính sách đãi ngộ nghệ nhân, câu lạc bộ là hết sức cần thiết và cấp bách. Việc này giúp các nghệ nhân đỡ khó khăn hơn trong cuộc sống, nhận được sự động viên, khuyến khích để yên tâm hơn, trách nhiệm hơn trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản.

Trên tinh thần này, thành phố đang lấy ý kiến vào dự thảo Nghị quyết Quy định chế độ đãi ngộ, hỗ trợ nghệ nhân, câu lạc bộ tiêu biểu trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể thành phố Hà Nội đến hết năm 2030; qua đó sẽ sớm trình HĐND thành phố xem xét, ban hành văn bản này trong năm 2022. Điểm nổi bật trong dự thảo Nghị quyết là ngoài mức trợ cấp theo Nghị định số 109/2015/NĐ-CP ngày 28-10-2015 của Chính phủ dành cho Nghệ nhân nhân dân, Nghệ nhân ưu tú có thu nhập thấp, hoàn cảnh khó khăn, thành phố dự kiến sẽ có mức hỗ trợ riêng để kịp thời động viên, khích lệ nghệ nhân, cũng như tạo điều kiện tốt nhất cho cơ sở bảo tồn và phát huy giá trị di sản.

Cùng với những cơ chế, chính sách hiện tại, việc ban hành chính sách đặc thù để hỗ trợ nghệ nhân, câu lạc bộ trong lĩnh vực di sản văn hóa phi vật thể sẽ tiếp sức rất lớn cho những “báu vật nhân văn sống” trên hành trình lưu giữ những giá trị văn hóa quý báu của Thăng Long - Hà Nội. Đồng thời đây cũng là động lực cho các nghệ nhân - hồn cốt của di sản, tiếp tục sáng tạo những giá trị văn hóa mới trên nền tảng văn hóa truyền thống, góp phần thúc đẩy công nghiệp văn hóa Thủ đô phát triển bền vững.