Tỷ lệ giải ngân đầu tư công nguồn vốn nước ngoài đạt thấp: Khẩn trương xử lý những vướng mắc

Tuy nhiên, hiện nay tỷ lệ giải ngân vốn nước ngoài rất thấp, đòi hỏi các cấp, ngành cần triển khai đồng bộ, quyết liệt các giải pháp, khẩn trương xử lý những vướng mắc để thúc đẩy nguồn vốn này.

Tỷ lệ giải ngân thấp

Theo số liệu từ Bộ Tài chính, tính đến hết ngày 15-5-2024, tỷ lệ giải ngân đầu tư công nguồn vốn nước ngoài của các bộ, ngành đạt 8,58% kế hoạch, trong đó 2 bộ, ngành có tỷ lệ giải ngân trên 10% (Bộ Giao thông vận tải, Bộ NN&PTNT), 8 bộ, ngành chưa giải ngân kế hoạch vốn 2024. Với các địa phương, tỷ lệ giải ngân nguồn vốn này đạt 5,7% kế hoạch (cao hơn cùng kỳ năm 2023 là 4,9%). 5/63 địa phương có tỷ lệ giải ngân đạt trên 15%, trong khi 28/63 địa phương chưa giải ngân. Chuyên gia kinh tế - tài chính Đinh Trọng Thịnh đánh giá, mặc dù giải ngân vốn nước ngoài cao hơn năm trước, song tỷ lệ trên là rất thấp so với mức bình quân giải ngân vốn đầu tư công.

Bộ Tài chính cho biết, nguyên nhân chính là do các dự án không có khối lượng hoàn thành để giải ngân (chậm giải phóng mặt bằng, bố trí tái định cư; chậm đấu thầu, điều chỉnh thiết kế cơ sở...); kế hoạch vốn chưa bám sát tiến độ triển khai của các dự án... Ngoài ra, trong các tháng đầu năm, một số bộ, ngành vẫn tập trung giải ngân kế hoạch vốn 2023 kéo dài...

Từ góc độ địa phương, theo Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội, thành phố chậm giải ngân do vướng mắc của dự án tuyến đường sắt đô thị thí điểm thành phố Hà Nội, đoạn Nhổn - Ga Hà Nội, kéo dài từ những năm trước dẫn đến phải điều chỉnh thời gian thực hiện dự án và bổ sung vốn đầu tư. Với dự án tuyến đường sắt đô thị đoạn Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo, các thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư kéo dài khiến dự án chưa được triển khai.

Bộ Giao thông vận tải có lượng vốn nước ngoài năm 2024 được giao rất lớn với 4.366 tỷ đồng. Phó Vụ trưởng Vụ Kế hoạch - Đầu tư (Bộ Giao thông vận tải) Nguyễn Anh Dũng thông tin, khó khăn lớn nhất ảnh hưởng đến quá trình giải ngân là vấn đề giải phóng mặt bằng. Chẳng hạn, dự án kết nối giao thông các tỉnh miền núi phía Bắc đi qua khu vực nhiều rừng, thủ tục chuyển đổi đất rừng mất tới hơn 1 năm, vì thế chi phí giải phóng mặt bằng tăng lên khá nhiều.

Chủ động kiểm tra, giám sát

Phó Cục trưởng Cục Quản lý nợ và tài chính đối ngoại (Bộ Tài chính) Võ Hữu Hiển cho biết, năm 2024 là năm quan trọng, tạo sự bứt phá trong thực hiện các mục tiêu của Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và Kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2021-2025. Việc đẩy nhanh tiến độ thực hiện và giải ngân vốn đầu tư công có ý nghĩa lớn, trực tiếp thúc đẩy sản xuất trong nước, hoàn thiện cơ sở hạ tầng, giúp phát triển kinh tế nhanh và bền vững. Để hoàn thành nhiệm vụ giải ngân năm 2024 đòi hỏi cần có các giải pháp đồng bộ và quyết liệt từ bộ, ngành đến địa phương.

Chuyên gia kinh tế - tài chính Đinh Trọng Thịnh cho rằng, các bộ, ngành, địa phương cần tăng cường phối hợp với các chủ dự án để tháo gỡ vướng mắc, khó khăn, đẩy nhanh tiến độ triển khai dự án, từ đó có khối lượng hoàn thành để giải ngân.

Nhiều giải pháp cũng được đưa ra nhằm đẩy mạnh giải ngân đầu tư công nguồn vốn nước ngoài. Đó là giám sát chặt chẽ tiến độ, tập trung triển khai các dự án đã hoàn thành chuẩn bị đầu tư; rà soát, tập trung vốn cho các dự án có tiến độ giải ngân tốt hoặc cần đẩy nhanh tiến độ để hoàn thành kịp thời hạn; khẩn trương xử lý vướng mắc giải phóng mặt bằng và các vướng mắc khác trong phạm vi thẩm quyền.

Bộ Tài chính bảo đảm thời gian xử lý đơn rút vốn đúng quy định; tổ chức các đoàn trực tiếp làm việc, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc về đầu tư công; tiếp tục trao đổi với các nhà tài trợ nhằm rút ngắn thời gian và đơn giản hóa thủ tục. Bộ Kế hoạch và Đầu tư hỗ trợ các địa phương đẩy nhanh tiến độ gia hạn thời gian bố trí vốn; hướng dẫn rõ ràng hơn cho các địa phương về thẩm quyền phê duyệt điều chỉnh dự án đối với các dự án có nhiều cơ quan tham gia.

Với địa phương, Bộ Tài chính lưu ý rà soát, đánh giá chi tiết, cụ thể về khả năng giải ngân của từng dự án, đặc biệt lưu ý các dự án có năm lập kế hoạch là năm giải ngân cuối cùng để bảo đảm cấp đủ vốn, tránh việc phải gia hạn giải ngân, gia hạn thời gian thực hiện, phát sinh nhiều thủ tục hành chính. Đối với trường hợp không có khả năng hoàn thành theo tiến độ đặt ra, Bộ Tài chính yêu cầu cắt giảm, chuyển giao kế hoạch vốn… Đặc biệt, các địa phương phải làm rõ trách nhiệm của từng chủ thể, tăng tính chủ động, tập trung hoàn tất thủ tục về đầu tư, xây dựng, về di dân tái định cư, giải phóng mặt bằng; chủ động hoàn thiện thiết kế kỹ thuật, sớm xử lý các vướng mắc phát sinh trong từng khâu thực hiện dự án.

Phó Giám đốc Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội Nguyễn Ngọc Tú:
Đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn

UBND thành phố Hà Nội đã chỉ đạo các chủ đầu tư, kịp thời báo cáo Chính phủ và các bộ, ngành giải quyết vướng mắc cho các dự án, đặc biệt là Dự án đường sắt đô thị đoạn Nhổn - Ga Hà Nội. Thành phố điều chỉnh vốn ngân sách thành phố bổ sung nguồn vốn ODA còn thiếu để đạt mục tiêu hoàn thành đoạn trên cao vào năm 2024...

Ở góc độ cơ quan tham mưu, Sở Kế hoạch và Đầu tư Hà Nội đề xuất, tăng cường phối hợp giữa Hà Nội và các bộ, ngành trong khắc phục khó khăn, nhằm đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công nguồn nước ngoài. Mới đây, Sở đã tham mưu thành phố kiến nghị Bộ Công an, Bộ Giao thông vận tải, Bộ Xây dựng, Tổng cục Môi trường - Bộ Tài nguyên và Môi trường ưu tiên, hướng dẫn, phối hợp chặt chẽ với UBND thành phố Hà Nội đẩy nhanh nghiệm thu và bàn giao, chứng nhận an toàn hệ thống cho tuyến đường sắt đô thị đoạn Nhổn - Ga Hà Nội, sẵn sàng vận hành theo kế hoạch.

Chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú:
Cần nâng cao trách nhiệm, bảo đảm chất lượng công trình

Vốn ODA là nguồn vốn quan trọng, nhất là xét trong bối cảnh Việt Nam đang thiếu vốn cho phát triển. Điều quan trọng hơn cả là làm sao giải ngân nguồn vốn này một cách nhanh chóng, đúng quy định và đúng thỏa thuận giữa bên cung cấp và bên nhận vốn ODA. Những dự án ODA thành công cũng là minh chứng cho sự sẵn sàng, kinh nghiệm, khả năng hợp tác hiệu quả và uy tín của Việt Nam trong mắt giới tài trợ quốc tế.

Tuy nhiên, thẳng thắn nhìn nhận vẫn còn một số dự án sử dụng vốn ODA triển khai chậm, ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng vốn vay. Điều này càng đáng suy ngẫm khi phần lớn nguồn vốn ODA được phân bổ, sử dụng cho việc xây dựng công trình hạ tầng, nên khi chậm tiến độ sẽ ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội nói chung. Vì vậy, các chủ thể tham gia dự án ODA cần nâng cao trách nhiệm, nhất quán quan điểm vì quốc kế dân sinh để từ đó đưa công trình vào sử dụng đúng tiến độ, chất lượng.

Chuyên gia kinh tế Nguyễn Minh Phong:
Hoàn thiện năng lực của cơ quan chức năng

Theo tôi việc đặt vấn đề và tiếp nhận vốn ODA luôn tùy thuộc vào 2 bên, gồm bên cho vay và bên nhận vốn vay. Như vậy, bên nhận cần tìm hiểu kỹ càng về các quy định, luật pháp cũng như tập quán của nhà tài trợ bởi họ luôn có những điều kiện, nguyên tắc đối với bên nhận vốn vay. Tất nhiên, cũng cần tự cân đối, thu xếp vốn đối ứng cũng như năng lực đáp ứng yêu cầu, quy định của nhà tài trợ một cách chủ động.

Trên thực tế, mỗi nhà tài trợ vốn có cách nhìn, cũng như sự khác biệt về quy định, luật pháp nên rất cần sự sẵn sàng đối thoại để đi đến sự hài hòa quy trình thực hiện. Tiếp theo, cần hoàn thiện, nâng cao trình độ, năng lực của các cơ quan chức năng để bảo đảm hiệu quả cao nhất, tránh bị động hoặc bất lợi. Cuối cùng là tạo cơ chế, mạnh dạn trao quyền cũng như khuyến khích đội ngũ chuyên gia, nhà quản lý thực thi nhiệm vụ với tâm thế tự tin.

Hồng Sơn - Thanh Hiền ghi