Từ chiếc xe ô tô Chiến thắng đến nhà sản xuất cung ứng ô tô lớn nhất Việt Nam

Chiếc xe buýt hai tầng đầu tiên tại Việt  Nam được lắp đặt tại CTy ô tô 1-5

Cty ôtô 1-5 được biết đến là một trong những đơn vị dẫn đầu ngành Công nghiệp ôtô Việt Nam, với các sản phẩm ôtô buýt, ôtô chở khách mang thương hiệu Transinco ra đời trong những năm gần đây. Thế nhưng không mấy người biết rằng đây chính là nơi đã chế tạo ra chiếc xe ôtô đầu tiên của Việt Nam mang tên “Chiến Thắng” từnăm 1960.

Nhà máy ôtô 1-5, sau này là Cty ôtô 1-5 hình thành từ những năm 1910 dưới cái tên AVIA do một nhà tư bản Pháp lập ra. Lúc đầu, xưởng chuyên sản xuất xe song mã, rèn móng ngựa và đặt tại phố Hàng Vôi. Đến năm 1925, trong cuộc khai thác thuộc địa của thực dân Pháp, xưởng AVIA tăng trưởng rất nhanh, với 160 công nhân, vừa sửa chữa, sản xuất phụ tùng vừa lắp ráp ôtô. Do quy mô mở rộng như vậy, xưởng AVIA đã chuyển từ Hàng Vôi về số 18 Phan Chu Trinh, sau này Cty ôtô 1-5 ra đời và phát triển cũng ở địa chỉ này.

Xin được nói thêm là vào cuối những năm 1920, 1930, AVIA đã là một nhà máy ôtô khá bề thế, nhưng những người thợ làm việc tại nhà máy, đa số là người Việt, đều bị giới chủ đối xử tàn tệ. Vì vậy các phong trào đấu tranh, phản kháng của công nhân xuất hiện khá sớm. Tuy nhiên, phải đến khi Tổ chức Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội và sau này là các tổ chức Đảng Cộng sản được thành lập, phong trào đấu tranh của công nhân AVIA mới quyết liệt và triệt để hơn. Điển hình là cuộc bãi công toàn nhà máy tháng 5-1929 đòi tăng lương, giảm giờ làm, không được đánh đập công nhân do Công hội Đỏ phát động (sau đó đồng chí Ngô Gia Tự, một trong những người thành lập nhóm Cộng sản đầu tiên ở số 5 Hàm Long, trực tiếp chỉ huy) đã được 160 công nhân AVIA nhất loạt hưởng ứng. Cuộc bãi công này còn được công nhân, người lao động Hà Nội, Hải Phòng, Nam Định... hưởng ứng, quyên tiền ủng hộ. Sau nửa tháng kiên trì đấu tranh, cuối cùng chủ xưởng đã phải chấp nhận yêu sách của anh em công nhân. Thắng lợi rực rỡ ấy đã tạo ra ảnh hưởng lớn trong không khí chính trị ở Hà Nội và cả nước, với hàng loạt các cuộc bãi côngchống lại chế độ cai trị hà khắc của thực dân Pháp.

Sau này, công nhân AVIA còn thực hiện nhiều cuộc đấu tranh khác như đòi tự do, dân chủ, phá phương tiện, vũ khí của địch để ngăn cản địch chống phá cách mạng, lấy vũ khí của địch cung cấp cho Việt Minh và tham gia cùng nhân dân thủ đô cướp chính quyền ngày 19-8-1945.

Năm 1954, sau cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp thắng lợi, Nhà máy AVIA được đổi tên thành Nhà máy sửa chữa ôtô 1-5. Tại số 18 Phan Chu Trinh đã có một nhà máy mới. Những người công nhân được làm việc với tinh thần mới, tư cách mới, ý thức mới, cùng nhau hăng say lao động phục vụ cho công cuộc xây dựng XHCN. Vượt qua những khó khăn ban đầu về vật chất và cả con người, những năm 1957, 1958, 1959 là những năm nhà máy hoàn thành xuất sắc các nhiệm vụ kinh tế và chính trị. Năm 1960, năm bản lề chuẩn bị cho kế hoạch 5 năm lần thứ nhất, cùng với các phong trào thi đua lao động sản xuất, Đảng ủy và lãnh đạo nhàmáy đã hạ quyết tâm tự thiết kế, chế tạo một chiếc ôtô. Đây là một ý tưởng táo bạo bởi thợ giỏi nhiều, trách nhiệm và lòng hăng say cũng nhiều nhưng thiết bị, nguyên liệu thì rất hạn chế.

Lúc đó, nhà máy đã có một phân xưởng sản xuất phụ tùng (sau này tách ra là Nhà máy ôtô Ngô Gia Tự). Từ chỗ chế tạo phụ tùng ôtô đến chế tạo hoàn chỉnh một chiếc ôtô là một bước chuyển rất khó, nhưng không phải là không làm được. Từ lãnh đạo nhà máy đến anh em công nhân đều xác định như vậy. Khuôn đúc tự làm, thép tự nấu lấy. Đúc lần thứ nhất nguyên liệu không đủ, đành phải bỏ. Đúc lần thứ hai thì được. Rồi đúc pít tông... Cuối cùng, khâu khó nhất là đúc máy đã thành công. Các chi tiết còn lại đều nằm trong tầm tay người thợ 1-5. Chỉ có kính xe, săm lốp, đồng hồ là phải đi mua. Chiếc ôtô đầu tiên do những người công nhân Việt Nam tự chế tạo đã ra đời như vậy. Chiếc xe mang nhãn hiệu “Chiến Thắng”, một cái tên đầy ý nghĩa với những người thợ, đã được đi diễu hành trong ngày lễ Quốc khánh 2-9-1960. Còn Nhà máy ôtô 1-5 được Nhà nước tặng thưởng Huân chương Lao động hạng Ba.

Nói về chiếc ôtô đầu tiên do Nhà máy ôtô 1-5 tự thiết kế, chế tạo, ông Trần Anh, Giám đốc Cty ôtô 1-5 xúc động: Đối với tất cả các thế hệ cán bộ, công nhân Cty thì ngày làm lễ xuất xưởng chiếc xe Chiến Thắng là ngày vui nhất, tự hào nhất có lẽ không ai quên được. Và hơn hết đó là một ý tưởng bắt nguồn từ những tấm lòng yêu nước lớn lao; từ một ý chí và quyết tâm của một ý thứcViệt Nam, sẵn sàng chấp nhận, vượt qua gian khổ.

Tiếp nối truyền thống cách mạng, với khát vọng cho ra đời những chiếc xe mang thương hiệu Việt Nam, Cty ôtô 1-5 đã tập trung đầu tư bằng chính nội lực để tiếp nhận công nghệ thiết kế, chế tạo ôtô tiên tiến. Từ chỗ sửa chữa, lắp ráp ôtô nhỏ lẻ, đến nay, Cty đã có 6 dây chuyền sản xuất, chế tạo xe buýt, xe khách, lắp ráp khung gầm, với tỷ lệ nội địa hóa trên 40%, hàng năm cung ứng cho thị trường hàng ngàn chiếc xe buýt tiêu chuẩn. Riêng năm 2004, Cty đã cung ứng cho thị trường 2500 xe khách tiêu chuẩn, đạt giá trị sản lượng 1000 tỷ đồng, tăng 10%, doanh thu 850 tỷ đồng, tăng 10% so với năm 2003 trở thành đơn vị sản xuất cung ứng ôtô lớn nhất Việt Nam. Trong năm 2005-2006, Cty tiếp tục triển khai dự án đầu tư sản xuất chassi công suất 20.000 bộ/năm, đủ sức cung cấp cho toàn TCty Công nghiệp ôtô Việt Nam; đồng thời hoàn thiện hệ thống sản xuất nội thất ôtô. Những nỗ lực phấn đấu, vươn lên của CBCNV Cty ôtô 1-5 đã được khẳng định bằng nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước, trong đó có danh hiệu Anh hùng Lao động thời kỳ đổi mới.

HNM