Tác giả của Ti-mua và đồng đội

Bìa cuốn sách
Ti-mua và đồng đội

"Trong ánh sáng ban mai lại một bóng nhỏ chạy thoáng qua. Tất cả quay lại và đứng né sang một bên. Trước mặt Giê-nhi-a là một cậu bé cao, tóc đen mặc chiếc sơ mi cộc tay màu xanh da trời, trên ngực đính một ngôi sao đỏ. “Khẽ chứ Giê-nhi-a ! - Cậu bé nói to. - Đừng kêu ầm lên, không ai làm gì bạn đâu. Chúng ta biết nhau cả đấy mà. Tôi là Ti-mua...”.

Gai-đa rời cửa sổ nơi vọng ra tiếng đọc của mấy em nhỏ truyện Ti-mua và đồng đội. Anh bước nhẹ trên thảm cỏ xanh, dạo quanh nhà và ngạc nhiên dừng lại. Nhiều sợi dây nhỏ chăng từ gác xép đến những cây thông cao cạnh bờ rào và một chiếc thang bắc lên gác. Anh thận trọng leo lên gác xép như một chiến sĩ trinh sát lão luyện lâu năm. Anh nhận ra ngay bánh lái màu vàng, những chiếc vỏ hộp bằng sắt tây, những chiếc chuông, những chiếc trống ếch và những ngôi sao đỏ trên lá cờ xanh. Anh nhìn thấy tất cả và hiểu ngay ra rằng: Trò chơi từ những trang sách của anh đã trở thành sự thật, trò chơi trở thành cuộc sống sinh động. Bây giờ anh mới hiểu khi cụ già hàng xóm cảm động nói: “Cháu đừng tưởng bà già cả rồi không hiểu gì, cái gì bà cũng biết hết. Đầu đuôi là thế này: Cháu đã viết ra một quyển sách và bọn trẻ đọc quyển đó cho nhau nghe, thế là tất cả mọi mệnh lệnh đều từ đó mà ra cả. Nào chẻ củi này, nào gánh nước này. Sáng hôm nay bà bí mật theo dõi bọn trẻ nên mới biết đấy chứ. Còn chúng nó giấu bà. “Cuộc tiến công” đã diễn ra đến ngày thứ tư trong sân nhà bà !”.

Ti-mua và đồng đội đã trở thành người bạn thân thiết của rất nhiều thế hệ thiếu nhi Xô viết và Việt Nam trong những năm chiến tranh và sau ngày hòa bình giải phóng. Ở các trường học và trại hè Liên Xô các em được gọi một cách trìu mến là các đội viên Ti-mua. Noi gương các nhân vật trong truyện, các em tạo thành một phong trào rộng khắp nơi: chuyên giúp đỡ lẫn nhau, các em bé hơn và các gia đình có hoàn cảnh khó khăn.

A-rơ-ca-đi Gai-đa sinh ngày 22-4-1904 trong một gia đình bố mẹ là những người học rộng, ham hiểu biết, những đảng viên cộng sản. Gai-đa sớm giác ngộ và trưởng thành. Ngay từ nhỏ Gai-đa với tên thật A-rơ-ca-đi Pê-tơ-rô-vích Gô-li-cốp đã là một chú bé chăm học, thông minh, giàu sức tưởng tượng. Lớn lên, 14 tuổiGai-đa cao lớn vai rộng. Anh đã khai tăng thành 16 tuổi để được gia nhập Hồng quân. ở tuổi 17, anh đã từng chỉ huy một trung đoàn và luôn tự hào: “Tôi chưa lần nào làm mất danh dự của một sĩ quan Hồng quân. Tôi chưa bao giờ để lộ bí mật quân sự”. Gai-đa yêu mến Hồng quân với một niềm tin và lý tưởng trong sáng. Anh muốn suốt đời phục vụ trong quân đội, nhưng do sức khỏe yếu anh đã phải giải ngũ. Sự việc này làm cho anh đau khổ. Trong lần chia tay, Tổng tư lệnh Hồng quân Mi-kha-in V.Phrun-de đã khuyên anh: “Trên trái đất này còn rất nhiều lò lửa chiến tranh lớn và bé. Chúng ta cần những con người có trái tim nồng nhiệt. Chúng ta cần những chỉ huy nhân dân bởi vì quân đội ta và nhân dân ta chỉ là một. Đó chính là bí mật quân sự lớn nhất”. A-rơ-ca-đi P.Gô-li-cốp - cựu trung đoàn trưởng Trung đoàn 58 thuộc khu vực Nhi-gie-gô-rô-đơ, đã chuyển sang chiến đấu ở một mặt trận khác với cây bút trong tay, trở thành A-rơ-ca-đi Gai-đa - nhà văn yêu quý của thiếu nhi Liên Xô và các nước XHCN.

Khói trong rừng, Súc và Ghếch, Hội đồng quân sự cách mạng, Trường học dũng cảm, Số phận chú bé đánh trống, Ti-mua và đồng đội...đã được Nhà xuất bản Kim Đồng lần lượt cho ra mắt tại Việt Nam vào những năm 1970-1980. Và hầu hết các truyện của Gai-đa đều đã được dựng thành phim. Đọc sách của Gai-đa các em thiếu nhi Việt Nam tìm thấy những người bạn của mình trên đất nước Xô viết: Các em hiểu được cuộc sống, sinh hoạt, học tập của bạn bè mình trong những năm chiến tranh và hòa bình. Trong những cuốn sách ấy Gai-đa đã khéo kết hợp tính lãng mạn cách mạng, ước mơ cao cả với hiện thực xã hội. Gai-đa đã “nói chuyện” với các em về những vấn đề “người lớn”, nhưng bằng hình thức thật dễ hiểu, giản dị, trong sáng. Đó là các vấn đề về “bảo vệ đất nước, về kẻ thù không đội trời chung, về những con người trung hậu, về chiến công và tính gan dạ” (X.Mi-khan-cốp). Những bài học bổ ích về lòng yêu quê hương đất nước, về tình bạn, tinh thần trách nhiệm, lòng trung thực, tinh thần dũng cảm được nhà văn đưa vào những câu chuyện hết sức gần gũi với các em.

Nhà văn K.Pau-tốp-xki nhận xét: “Cuộc đời của Gai-đa chính là sự tiếp nối những cuốn sách của ông, nhiều khi cũng chính là sự khởi đầu”. Quả thực Gai-đa vừa là tác giả và cũng vừa là nhân vật trong các tác phẩm của mình. Cũng giống nhân vật Man-chíts Ki-ban-chítstrong truyện Bí mật quân sựcủa mình, Gai-đa đã hy sinh dũng cảm trong một trận chiến khi mới 38 tuổi. 15 năm viết văn của ông đã để lại những trang sách giá trị cho thiếu nhi, trong đó tràn đầy hơi thở của thời đại và chủ nghĩa nhân văn sâu sắc. Đó là những trang viết của một nhà văn tài năng và giàu nhiệt huyết biết cách mở chìa khóa vào thế giới trẻ thơ và tìm cách làm đẹp những tâm hồn trong đó.

Năm nay, nhân dịp kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của nhà văn, Trung tâm Khoa học và văn hóa Nga đã phối hợp với Nhà xuất bản Kim Đồng và Trung tâm Văn hóa ngôn ngữ Đông Tây tổ chức buổi sinh hoạt văn học với chủ đề Gai-đa ở Việt Nam và lễ ra mắt Bộ sách Văn học Nga 50 tập vào tối ngày 27-2 vừa qua. Các bạn đọc nhỏ tuổi sẽ được đọc lại những câu chuyện tuyệt vời của nhà văn Gai-đa trong những tập sách mới của Nhà xuất bản Kim Đồng trong thời gian gần đây.

HNM