Nhìn chiến tranh bằng sự lãng mạn

Giải thưởng thường niên trị giá 500.000 USD này là một trong những giải thưởng cao quý của Mỹ nhằm tôn vinh những cá nhân có hoạt động sáng tạo đem lại hữu ích cho nhân loại; được trao cho các cá nhân hoạt động ở nhiều lĩnh vực khác nhau như khoa học, văn chương, âm nhạc, hội họa, giáo dục và phim ảnh.

Lê Mỹ An vinh dự là người duy nhất giành giải ở hạng mục nhiếp ảnh. Theo Viện Nghiên cứu MacArthur, các tác phẩm của Lê Mỹ An được công nhận và đánh giá cao bởi "phương pháp tiếp cận đề tài chiến tranh và phong cảnh từ góc độ mới, tạo ra những bức ảnh xóa mờ những ranh giới giữa thực tế và hư cấu, mang nhiều lớp nghĩa sâu sắc". Ông Robert Gallucci, Giám đốc giải MacArthur, khẳng định: "Tác phẩm của Lê Mỹ An là minh chứng cho sức mạnh của sự sáng tạo".

Bà Lê Mỹ An sinh ra tại Sài Gòn năm 1960 và sang Mỹ năm 1975, tốt nghiệp Đại học Standford năm 1985 và lấy bằng thạc sĩ nghệ thuật của Đại học Yale năm 1993. Từ năm 1994 đến 1998 bà trở về Việt Nam nhiều lần để ghi lại những hình ảnh của quê hương. Từ đó, Lê Mỹ An đã khám phá ra nhiều góc cạnh khác nhau của những cuộc chiến trong lịch sử nửa thế kỷ qua của nước Mỹ, trong đó có cuộc chiến tại Việt Nam và cuộc chiến Iraq. Ảnh của Lê Mỹ An thường phân tích ảnh hưởng, hậu quả và biểu trưng của chiến tranh.

Chia sẻ về lý do để có các bức ảnh chiến tranh, bà Lê Mỹ An chia sẻ những ký ức tuổi thơ thời chiến tranh ở Việt Nam không phai mờ trong tâm trí bà. Vì vậy, bà quyết định dùng chiếc máy ảnh và chính những cảm nhận của bản thân mình để khai thác đề tài khó khăn này. Ảnh của Mỹ An được các đồng nghiệp ví như những bức tranh, vừa giàu tính hiện thực vừa đậm chất nghệ thuật. Trong các tấm ảnh, người xem sẽ không thấy cảnh chiến tranh, súng đạn, đổ máu, tang thương. Các tác phẩm ảnh chiến tranh của bà thường ở bên lề hoặc đi sau các cuộc chiến, thuộc thể loại hình ảnh tư liệu. Những tấm ảnh đó không thể hiện cuộc chiến một cách trực diện mà khơi gợi người xem tự suy tư về cuộc chiến.

Lê Mỹ An là nữ nhiếp ảnh gia hiếm hoi có những triển lãm ảnh ở các trung tâm văn hóa nghệ thuật lớn tại Mỹ như Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại, MoMA PS1, Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan, Bảo tàng Nhiếp ảnh đương đại Chicago, Bảo tàng Nghệ thuật hiện đại San Francisco… Bà cũng là người có duyên với các giải thưởng. Bà từng nhận giải từ Quỹ John Simon Guggenheim Memorial Foundation (1997) và Quỹ New York Foundation for the Arts (1996). Các công trình nhiếp ảnh nổi tiếng của bà có thể kể đến như Việt Nam (1994-1998), thể hiện những ký ức về một đất nước bị chiến tranh tàn phá nay được "hòa giải" bằng phong cảnh thiên nhiên đầy sức sống; Small wars (Những cuộc chiến nhỏ) (1999-2002) và 29 palms (29 cây cọ), mô tả cảnh lực lượng thủy quân lục chiến Mỹ thực hiện kịch bản mô phỏng trận chiến ở Trung Đông.