Nga tập trận tại quần đảo tranh chấp Kuril: Thêm dầu vào lửa

Căng thẳng bùng phát sau khi Nga tiến hành cuộc tập trận quân sự tại khu vực quần đảo Nam Kuril ở Thái Bình Dương - một động thái khiến Nhật Bản nổi giận vì Tokyo vẫn luôn tuyên bố chủ quyền với quần đảo này.

Nằm ở phía Bắc đảo Hokkaido của Nhật Bản, quần đảo Nam Kuril do Mátxcơva kiểm soát kể từ khi quân đội Liên Xô cai quản quần đảo vào cuối Chiến tranh Thế giới thứ II. Tuy nhiên, Tokyo vẫn tuyên bố chủ quyền đối với 4 hòn đảo ở cực Nam, gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc và muốn Mátxcơva trao trả cho họ. Tranh cãi chủ quyền về 4 hòn đảo này đã ngăn cản Tokyo và Mátxcơva ký hiệp ước hòa bình. Cuộc tranh chấp lãnh thổ kéo dài đó đã phủ bóng quan hệ giữa hai nước nhiều năm qua.

Đây không phải lần đầu tiên quan hệ Nga - Nhật căng thẳng do những tranh cãi liên quan đến chủ quyền quần đảo tranh chấp này. Sự kiện Nga huy động hơn 1.000 binh sĩ, 5 trực thăng tấn công Mi-8AMTSh và 100 vũ khí quân sự khác tham gia cuộc tập trận tại khu vực quần đảo Kuril - kể từ ngày 12-8 vừa qua khiến "ngọn lửa" âm ỉ này lại một phen tăng nhiệt. Ngay sau khi trao cho Nga công hàm phản đối liên quan tới cuộc diễn tập quân sự trên, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe trong phát biểu mới nhất khẳng định cuộc diễn tập là "hoàn toàn không thể chấp nhận được". Theo Bộ Ngoại giao Nhật Bản, cuộc diễn tập quân sự của Nga tại Etorofu và Kunashiri - 2 trong 4 hòn đảo tranh chấp đã diễn ra bất chấp việc trước đó Tokyo đã thông qua các kênh ngoại giao yêu cầu Mátxcơva hủy bỏ việc diễn tập. Bộ Ngoại giao Nhật Bản ra tuyên bố khẳng định, Vùng lãnh thổ phương Bắc là một phần cố hữu của lãnh thổ Nhật Bản, vì thế Tokyo không thể chấp nhận động thái trên của Mátxcơva.

Đáp lại những phản ứng gay gắt của Nhật Bản, Bộ Ngoại giao Nga giải thích rằng, cuộc diễn tập quân sự mà nước này đang tiến hành ở vùng Viễn Đông không đe dọa tới bất cứ nước nào, kể cả Nhật Bản. Theo khẳng định của Phó Vụ trưởng Vụ Thông tin báo chí - Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova, Mátxcơva có thể tự lựa chọn nơi tiến hành cuộc tập trận bên trong lãnh thổ của mình, vì quần đảo Nam Kuril (mà Nhật Bản gọi là Vùng lãnh thổ phương Bắc) nơi diễn ra cuộc tập trận thuộc về Nga từ sau Chiến tranh Thế giới thứ II. Điện Kremlin nhấn mạnh, không có gì bất thường trong những cuộc diễn tập của lực lượng vũ trang Nga tại quần đảo Nam Kuril, bởi những cuộc tập trận tương tự được tiến hành thường xuyên.

Là khu vực giàu tài nguyên, nằm giữa vùng biển trù phú, quần đảo Nam Kuril hiện có khoảng 19.000 người sinh sống. Mặc dù điều kiện hạ tầng còn kém, nhưng quần đảo này lại có ý nghĩa chiến lược với cả đôi bên. Căng thẳng trong quan hệ Nga - Nhật một lần nữa cho thấy, tranh cãi về chủ quyền biển đảo vẫn là câu chuyện thời sự với nhiều quốc gia có chung lợi ích hiện nay. Một số chuyên gia phân tích cho rằng, căng thẳng trong quan hệ Nga - Nhật liên quan đến chủ quyền quần đảo tranh chấp trên khó có thể được hóa giải bởi hai nước vẫn còn quá ít các cuộc đối thoại một cách thực chất. Do đó, sự vụ cũng sẽ kéo lùi những nỗ lực của Thủ tướng S.Abe muốn đối thoại với Nga nhằm giải quyết tranh chấp. Trong bối cảnh Nhật Bản tiếp tục đẩy mạnh các biện pháp trừng phạt tài chính nhằm vào Nga xung quanh cuộc chiến ở miền Đông Ukraine, căng thẳng do tranh chấp chủ quyền quần đảo trên được dự báo sẽ càng trở nên phức tạp hơn.