Năng suất lao động Việt Nam quá thấp đến mức hổ thẹn

Thông tin tại buổi tọa đàm “Năng suất lao động - Vấn đề của doanh nghiệp hay người lao động” do Báo Lao động và Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam tổ chức sáng 14/10 tại Hà Nội, cho biết: Tổ chức Năng suất châu Á đánh giá Việt Nam nằm trong nhóm các quốc gia có năng suất lao động (NSLĐ) thấp nhất tại khu vực châu Á - Thái Bình Dương.

Theo đó, NSLĐ của Việt Nam chỉ bằng 1/15 Singapore, 1/5 Malaysia và 2/5 Thái Lan. Đây đồng thời cũng là những nước có chỉ số năng lực cạnh tranh cao hơn Việt Nam (Singapore xếp thứ 2, Malaysia xếp thứ 20, Thái Lan xếp thứ 31 và Việt Nam xếp thứ 65 trên tổng số 144 nền kinh tế.

Trong tất cả các ngành nghề, NSLĐ của ta chỉ nhỉnh hơn của Lào, Campuchia và Myanmar một chút, còn về cơ bản thấp hơn tất cả các nước ASEAN. Các số liệu đưa ra tại tọa đàm cho thấy, nếu tính theo giá cố định, theo mức USD của năm 2015 quy đổi theo sức mua tương đương, thì mức NSLĐ của Việt Nam năm 2013 chỉ đạt 5.500 USD, cao hơn Lào ở mức 5.400 USD, Campuchia ở mức 4.000 và Myanmar 3.000. Trong khi đó: Singapore là 98.000 USD, Brunei đạt 101.000 USD, Philippines đạt 10.100 USD và Thái Lan là 14.800 USD. Theo các chuyên gia, đây là kết quả không bất ngờ.

Tỉ số bóng đá với Thái Lan là biểu hiện của NSLĐ

Ông Vũ Quang Thọ, Viện trưởng Viện Công nhân và Công đoàn nhận định: “NSLĐ của Việt Nam quá thấp - không phải thấp bình thường nữa. Đây là điều mà mỗi công dân Việt Nam tự thấy đáng hổ thẹn. Hổ thẹn ở chỗ chúng ta cùng đứng trong vòng trời đất này, cùng làm ăn sinh sống như nhau. Thế nhưng bên cạnh chúng ta, họ lại vươn lên, có mức NSLĐ khác hẳn chúng ta. Chúng ta không cần che giấu và ai cũng biết rằng đây là điều thấp kém của ta”.

“Chúng ta xem bóng đá tối qua trận Việt Nam - Thái Lan và thua 0 - 3, thấy rằng biểu hiện của NSLĐ cũng là biểu hiện của tỉ lệ bóng đá. Tỉ số hôm qua cũng là một trong những điều liên quan đến năng suất của chúng ta, tất nhiên đây là năng suất của bóng đá” - ông Vũ Quang Thọ ví von.

Ông Thọ nhấn mạnh, trên bình diện của nền kinh tế, trong các ngành, NSLĐ của ta đều thấp. Các công dân Việt Nam thường đem mức NSLĐ của những ngành mũi nhọn như dầu khí, bưu chính viễn thông… để khoe và “đấu” với thế giới thì ngay trong những ngành này, NSLĐ cũng thấp.

Nhiều chuyên gia cho rằng, NSLĐ của Việt Nam vẫn tăng, nhưng mức tăng chậm, chủ yếu do tăng nội bộ ngành, chuyển dịch cơ cấu kinh tế và tăng chủ yếu bằng các nguồn lực giá rẻ, lợi thế giá công lao động thấp. Nhưng nay lợi thế này ngày càng giảm khi Việt Nam ngày càng hội nhập nhiều hơn vào thế giới.

Trách nhiệm đầu tiên thuộc về doanh nghiệp

Ông Vũ Quang Thọ thừa nhận, nguyên nhân có nhiều và trách nhiệm thuộc về cả Nhà nước, chủ doanh nghiệp và tổ chức công đoàn. Nhà nước chưa tạo ra được nguồn, chất lượng, ngành nghề đào tạo, nhất là trong các trường dạy nghề, đại học, cao đẳng.

Đối với doanh nghiệp, chưa chú trọng tất cả các vấn đề liên quan đến NSLĐ, bởi ở đây bao gồm cả hành vi, thái độ, tác động, kể cả suy nghĩ của con người đối với công việc. Phía công đoàn cũng có trách nhiệm trong việc tuyên truyền để nâng cao năng suất lao động, ý thức thức trách nhiệm còn chưa đến nơi đến chốn.

Để tăng NSLĐ, theo các chuyên gia, điều quan trọng trước mắt trách nhiệm của doanh nghiệp phải đầu tư để nâng cao NSLĐ, bởi đây là nguồn lực của doanh nghiệp. Sau đó là trách nhiệm của Nhà nước tham gia vào việc nâng cao NSLĐ của xã hội, từng ngành. Còn công đoàn phải có trách nhiệm giáo dục, tuyên truyền về việc này để người công nhân thấy được và hiểu rằng họ cần phải tự đào tạo để theo kịp với khu vực và thế giới.

“Người giỏi bị ghen ghét, sao tăng năng suất lao động”

Ông Nguyễn Anh Tuấn, Viện trưởng Viện năng suất Việt Nam - Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết, trong 3 năm 2011 - 2013, tốc độ tăng NSLĐ của Việt Nam chỉ hơn 3%/năm, trong khi GDP vẫn tăng trưởng ở mức trên dưới 5%. Tức là NSLĐ còn tăng chậm hơn cả tăng GDP quốc gia. Đây cũng là một cảnh báo, nếu Việt Nam vẫn không có những điều chỉnh kịp thời thì tốc độ tăng chậm của NSLĐ sẽ kéo tăng trưởng GDP quốc gia xuống và Việt Nam sẽ rất khó đạt được mục tiêu của một nước công nghiệp hóa.

Đây là dấu hiệu đáng lo ngại. Nếu duy trì NSLĐ này thì 50 năm nữa Việt Nam mới bằng Thái Lan bây giờ. Nhưng nếu tăng gấp đôi NSLĐ thì con số này hạ xuống 13 - 14 năm. Việt Nam đang có cơ hội để tăng năng suất lao động, môi trường KTXH ổn định, tích lũy đầu tư; trình độ quản lý, KHKT phát triển.

Ông Nguyễn Anh Tuấn nhấn mạnh: “Điều quan trọng là cần có xúc tác, cần có tinh thần đoàn kết. Môi trường kinh doanh của chúng ta hiện đã có sự quyết liệt từ cấp trên nhưng vẫn chưa đủ. Điều quan trọng là cần tăng cường vốn cho người lao động. Bản chất người lao động cần được trang bị công cụ, trang thiết bị tiên tiến, công nghệ cao thì mới có thể so sánh được với Hàn Quốc, Nhật Bản”.

Ông Nguyễn Anh Tuấn đề xuất thêm: “Cần cởi bỏ quan niệm ý kiến của lãnh đạo là trên hết. Nhiều người lao động rất tâm huyết, đóng góp ý tưởng nhưng vẫn không được tiếp thu, không được ghi nhận, thậm chí người giỏi còn bị ghen ghét. Những ý kiến trái chiều thường không được tiếp nhận, cho nên không tạo được động lực để người lao động cống hiến, đóng góp ý kiến”./.