Luật lỏng lẻo, ngân sách thất thu

Trong khi đó, số thuế nộp ngân sách nhà nước (NSNN) hằng năm của các DN XK tiểu ngạch chỉ bằng 1-2% số tiền thuế đã hoàn. Lợi dụng chính sách ưu tiên hàng XK của Nhà nước, cơ chế miễn kiểm tra hải quan hoặc chỉ kiểm tra tỷ lệ 5% đối với hàng hóa XK biên mậu… các đối tượng vi phạm đã tận dụng những kẽ hở pháp lý, lập hồ sơ xin hoàn thuế, gây thất thu lớn cho NSNN.

Nhận diện hành vi sai phạm

Việt Nam và Campuchia có đường biên giới chung trên đất liền dài 1.270km, tiếp giáp qua 6 tỉnh Nam bộ gồm: Bình Phước, Tây Ninh, Long An, Đồng Tháp, An Giang, Kiên Giang. Với 10 cửa khẩu quốc tế, 12 cửa khẩu chính, 25 cửa khẩu phụ, 9 khu kinh tế cửa khẩu, hoạt động giao thương của DN hai nước ngày càng thuận lợi. Những ưu thế này đã tạo ra nhiều cơ hội thuận lợi cho việc trao đổi hàng hóa giữa hai nước, qua hai con đường XK chính ngạch và tiểu ngạch. Tại hai tỉnh An Giang và Kiên Giang, hoạt động XK tiểu ngạch qua biên giới Campuchia phát triển nhanh. Lượng DN thành lập mới trong diện này cũng tăng đột biến. Theo nhận định của TCT, cùng với sự gia tăng nhanh số lượng DN, số tiền xin hoàn thuế cho hàng hóa XK tiểu ngạch qua biên giới Campuchia cũng tăng bất thường. Năm 2011, số tiền xin hoàn thuế của các DN khu vực này đã tăng 194,6% so với năm 2010, năm 2012 tăng 190% so với năm 2011. Trong khi đó, số thuế nộp NSNN hằng năm của các DN phát sinh không đáng kể, chỉ bằng khoảng 1-2% số tiền thuế đã hoàn.

Tại hội nghị "Tăng cường các giải pháp quản lý hoàn thuế giá trị gia tăng (GTGT) đối với hoạt động XK tiểu ngạch qua biên giới" vừa diễn ra tại An Giang, đại diện các đơn vị thuế, hải quan đã có nhiều tham luận nhằm nhận diện hành vi sai phạm. Theo đánh giá của cơ quan thuế, hải quan, bên cạnh thủ đoạn gian lận hoàn thuế ngày càng tinh vi, đa dạng, các đối tượng vi phạm đã lợi dụng chính sách của Nhà nước về ưu tiên hàng XK (cho áp dụng thuế suất thuế GTGT là 0%, cho phép thanh toán hàng XK biên mậu qua tài khoản vãng lai mở tại ngân hàng Việt Nam, miễn kiểm tra hải quan hoặc chỉ kiểm tra tỷ lệ 5% đối với hàng XK biên mậu, cơ chế thông thoáng trong thành lập DN, tự in hóa đơn...) để thực hiện hành vi gian lận. DN khu vực này còn tranh thủ địa thế đường biên giới Việt Nam - Campuchia cách nhau một con sông rộng khoảng 400m - 600m, hệ thống sông ngòi chằng chịt để quay vòng hàng hóa XK, khai khống số lượng và giá trị hàng hóa, lập hồ sơ xin hoàn thuế nhằm chiếm đoạt tiền thuế của NSNN. Thách thức lớn nhất của các đơn vị thuế, hải quan hiện nay là phải cùng lúc thực hiện hai nhiệm vụ: Phát hiện, xử lý kịp thời các hành vi sai phạm và không làm ảnh hưởng tới chính sách ưu đãi với hàng hóa XK của Nhà nước, tạo điều kiện cho DN mở rộng hoạt động kinh doanh, từ đó đóng góp vào NSNN.

Siết chặt quản lý, ngăn ngừa gian lận

Trước tình trạng gian lận về hoàn thuế GTGT gia tăng, đại diện nhiều đơn vị thuế, hải quan đã đề xuất những giải pháp nhằm ngăn ngừa và hạn chế gian lận. Nhiều ý kiến cho rằng, cần nghiên cứu sửa đổi Thông tư 06/2012/TT-BTC của Bộ Tài chính theo hướng: Bỏ quy định về hoàn thuế đối với hàng XK tiểu ngạch qua biên giới thanh toán bằng việc nộp tiền mặt vào tài khoản vãng lai của tổ chức, cá nhân nước ngoài mở tại ngân hàng thương mại Việt Nam. Bên cạnh đó, cần sớm sửa đổi quy định về hoàn thuế đối với trường hợp XK tiểu ngạch qua biên giới ít nhất 3 tháng/lần, phân cấp cho Cục trưởng Cục thuế địa phương ra quyết định hoàn thuế cho DN do chi cục thuế trực thuộc quản lý. Quy định về kiểm tra trước hoàn thuế sau đối với DN xuất khẩu hàng hóa qua biên giới đất liền, bổ sung hợp đồng mua hàng vào hồ sơ hoàn thuế đối với DN XK hàng hóa qua biên giới đất liền, kiểm tra hải quan 100% hàng hóa XK qua biên giới đất liền đối với DN có rủi ro cao… cũng cần sớm thực hiện để ngăn ngừa hiệu quả sai phạm.

Trước tình trạng gian lận hoàn thuế đối với hoạt động XK hàng hóa tiểu ngạch qua biên giới tăng đột biến, TCT đã báo cáo Bộ Tài chính ban hành 5 công văn nhằm tăng cường công tác quản lý đối với DN có rủi ro cao về thuế. Đơn vị cũng đã thành lập Đoàn công tác về việc hoàn thuế GTGT đối với hoạt động XK hàng hóa tại địa bàn tỉnh An Giang để nắm tình hình, báo cáo và đề xuất giải pháp giải quyết với Bộ Tài chính. Các cục thuế đã phối hợp với chi cục hải quan để phân loại DN, đưa vào tiêu chí quản lý rủi ro để kiểm tra chi tiết hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa. Cùng với các biện pháp: Quản lý dấu hiệu bất thường qua xác minh hóa đơn GTGT đầu vào của hồ sơ xin hoàn thuế GTGT, các đơn vị cũng tăng cường phối hợp với cơ quan công an điều tra một số DN có dấu hiệu tội phạm điển hình để xử lý theo quy định của pháp luật. Thời gian tới, bên cạnh việc phân loại toàn diện DN XK tiểu ngạch, kiểm soát DN XK qua biên giới nhằm nhận dạng sớm phương thức gian lận, cơ quan thuế, hải quan tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi cho DN XK phát huy lợi thế, từ đó đóng góp tích cực vào NSNN.